Thực thi CBAM: Hướng tới xuất khẩu xanh 

Bắt đầu từ ngày 1/1/2026, Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) sẽ chính thức có hiệu lực, yêu cầu các doanh nghiệp xuất khẩu vào thị trường châu Âu phải mua chứng chỉ CBAM tương ứng với lượng khí thải carbon phát sinh trong sản phẩm. Đây được xem là một bước đi quan trọng của Liên minh châu Âu (EU) nhằm hiện thực hóa cam kết giảm phát thải khí nhà kính, đồng thời thúc đẩy sản xuất xanh và phát triển bền vững trên quy mô toàn cầu. 

Thách thức giảm phát thải trong bối cảnh toàn cầu hóa 

Tại Hội nghị tập huấn “Tuân thủ CBAM: Con đường hướng tới xuất khẩu xanh vào thị trường châu Âu”, được tổ chức ngày 7/5/2025 bởi Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP. Hồ Chí Minh (ITPC) phối hợp với Tiểu ban Tăng trưởng Xanh thuộc Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu (EuroCham), nhiều chuyên gia và đại diện doanh nghiệp đã cùng chia sẻ kinh nghiệm thực tế trong việc thích ứng với các quy định mới. Hội nghị là diễn đàn quan trọng giúp cộng đồng doanh nghiệp nắm bắt rõ hơn về những yêu cầu khắt khe của CBAM, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng thị trường, đặc biệt là vào khu vực châu Âu – nơi đang dẫn đầu xu hướng phát triển xanh. 

Theo bà Hồ Thị Quyên, Phó Giám đốc ITPC, trong bối cảnh toàn cầu hóa đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng kinh tế xanh và phát triển bền vững, EU đã chủ động triển khai CBAM như một giải pháp nhằm cắt giảm khí nhà kính một cách hiệu quả. Mặc dù đây là thách thức lớn đối với các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp tại các quốc gia đang phát triển như Việt Nam, nhưng đồng thời cũng mở ra cơ hội để nâng cao chất lượng sản phẩm, đổi mới quy trình sản xuất và tiệm cận các tiêu chuẩn quốc tế cao hơn. 

Để duy trì vị thế cạnh tranh và giữ vững thị phần tại thị trường châu Âu, việc tuân thủ đầy đủ và đúng lộ trình các quy định của CBAM trở thành yêu cầu bắt buộc. Ngoài việc đo lường minh bạch lượng khí thải carbon trong quá trình sản xuất, các doanh nghiệp còn phải áp dụng công nghệ tiên tiến, thân thiện với môi trường và từng bước chuyển đổi sang các mô hình sản xuất xanh hơn. 

Hiện tại, CBAM đang trong giai đoạn chuyển tiếp, kéo dài từ ngày 1/10/2023 đến hết năm 2025. Trong giai đoạn này, doanh nghiệp chưa phải nộp thuế carbon nhưng bắt buộc phải thực hiện việc báo cáo lượng phát thải carbon – bao gồm cả phát thải trực tiếp và gián tiếp – từ khâu sản xuất đến khi sản phẩm sẵn sàng xuất khẩu. Việc chuẩn bị đầy đủ và chính xác trong giai đoạn này sẽ là nền tảng giúp doanh nghiệp sẵn sàng bước vào giai đoạn bắt buộc từ năm 2026, khi CBAM chính thức yêu cầu mua chứng chỉ phát thải tương ứng. 

Bà Nina Miron Claudia, chuyên viên chính sách của Tổng cục Thuế và Liên minh Hải quan châu Âu, cho biết CBAM là công cụ trọng tâm trong chính sách phi carbon hóa của Ủy ban châu Âu. Cơ chế này được thiết kế phù hợp với các quy định quốc tế và tuân thủ các cam kết pháp lý của EU, bao gồm sự tương thích với các quy tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Đặc biệt, CBAM đã tính đến yếu tố giá carbon mà các doanh nghiệp tại nước thứ ba – trong đó có Việt Nam – đã nộp, giúp đảm bảo sự công bằng trong cạnh tranh quốc tế. 

Để giảm bớt áp lực thủ tục hành chính đối với các doanh nghiệp nhỏ, Ủy ban châu Âu cũng đã đề xuất một số biện pháp đơn giản hóa. Cụ thể, một ngưỡng tối thiểu mới được đưa ra, yêu cầu CBAM chỉ áp dụng với khối lượng nhập khẩu trên 50 tấn/năm đối với các sản phẩm như sắt thép, nhôm, xi măng và phân bón. Đồng thời, cơ chế này cũng thể hiện tinh thần cởi mở và sẵn sàng hợp tác với các quốc gia đang phát triển, thông qua phương pháp tính “phát thải thực tế” và việc khấu trừ giá carbon đã thanh toán tại nước xuất khẩu. 

Hướng tới xuất khẩu xanh 

Trong khuôn khổ các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp hướng tới xuất khẩu bền vững, Tiến sĩ Nguyễn Phương Nam, Tổng Giám đốc Công ty Tư vấn và Dịch vụ Đổi mới Khí hậu Klinova, đã có những chia sẻ thiết thực về lộ trình kỹ thuật cũng như chiến lược cụ thể giúp các doanh nghiệp Việt Nam tuân thủ các yêu cầu của CBAM do Liên minh châu Âu (EU) đưa ra. Theo ông, việc triển khai CBAM chắc chắn đặt ra nhiều thách thức cho các nhà xuất khẩu, từ yêu cầu khắt khe về báo cáo phát thải đến sự phức tạp trong việc thu thập dữ liệu, bên cạnh áp lực cạnh tranh ngày càng tăng khi các nhà nhập khẩu châu Âu ưu tiên các sản phẩm có cường độ phát thải thấp hơn. 

Để thích ứng với cơ chế mới này, Tiến sĩ Phương Nam nhấn mạnh rằng doanh nghiệp Việt cần chủ động tiếp cận thông tin đầy đủ và chính xác về CBAM. Điều này bao gồm việc rà soát lại toàn bộ quy trình sản xuất hiện tại, xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu phát thải nhà kính một cách khoa học và chính xác. Một trong những yếu tố cốt lõi chính là thực hiện kiểm kê phát thải khí nhà kính, tính toán cường độ phát thải trên từng sản phẩm, từ đó xây dựng các giải pháp giảm phát thải phù hợp. Các hướng đi khả thi như chuyển đổi sang sử dụng năng lượng tái tạo, tối ưu hóa công nghệ sản xuất và nâng cao hiệu quả sử dụng nguyên liệu sẽ đóng vai trò quan trọng trong lộ trình này. 

Chia sẻ từ thực tiễn doanh nghiệp, ông Tạ Văn Thuận – Trưởng phòng Kinh doanh quốc tế của Công ty Cổ phần Phân bón Dầu khí Cà Mau (PVCFC) – đã minh họa cụ thể chiến lược xanh hóa sản xuất tại đơn vị mình. Là thành viên của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam, PVCFC đặt ra những mục tiêu giảm phát thải rất cụ thể, như cắt giảm 80.000 tấn khí CO₂ mỗi năm trước năm 2030 và lên đến 220.000 tấn mỗi năm vào năm 2050. Để hiện thực hóa các mục tiêu đó, công ty đã triển khai hàng loạt giải pháp từ thu hồi CO₂ trong khí thải, thử nghiệm sản xuất hydro ít phát thải, đến việc đầu tư vào các nguồn năng lượng tái tạo như điện mặt trời và nhiên liệu sinh khối (biomass). Không chỉ dừng lại ở đó, công ty còn lên kế hoạch giới thiệu ít nhất hai dòng sản phẩm phân bón có lượng phát thải thấp trước năm 2050, với nguyên liệu thân thiện hơn với môi trường. 

Dưới góc độ quản lý nhà nước, bà Hồ Thị Quyên – Phó Giám đốc ITPC – cho rằng việc tuân thủ CBAM không thể chỉ đặt lên vai các cơ quan quản lý, mà cần sự chủ động và hợp tác chặt chẽ từ chính các doanh nghiệp. Theo bà, doanh nghiệp không chỉ cần đầu tư vào công nghệ hiện đại và cải thiện quy trình sản xuất, mà còn phải xây dựng hệ thống quản lý phát thải vững chắc, đồng thời nâng cao khả năng báo cáo và xác minh dữ liệu một cách minh bạch, đáng tin cậy. 

Bà Quyên cũng khẳng định rằng, chuyển đổi sang sản xuất xanh không chỉ mang lại lợi ích riêng lẻ cho từng doanh nghiệp mà còn có tác động lan tỏa tới toàn bộ chuỗi cung ứng. Khi một đơn vị cung ứng bắt đầu giảm lượng phát thải, điều đó kéo theo các doanh nghiệp liên kết trong chuỗi cũng tiến gần hơn đến mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 – một mục tiêu mà toàn thế giới đang cùng hướng tới. 

---------------------------------------------------------------------------------------------------- 

KNA CERT cung cấp dịch vụ Hướng dẫn Khai báo–Tính toán–Lập báo cáo CBAM cho mọi tổ chức, Quý Doanh Nghiệp vui lòng liên hệ Hotline: 0968.038.122 hoặc Email: salesmanager@knacert.com để được hỗ trợ.