Các quy định mới của EU ảnh hưởng tới hàng xuất khẩu của Việt Nam

Liển minh Châu Âu (EU) đã đặt ra nhiều quy định mới trong hoạt động nhập khẩu hàng hóa từ nước ngoài vào EU gồm gia súc, ca cao, cà phê, dầu cọ, cao su, đậu nành, gỗ... buộc các doanh nghiệp xuất khẩu phải tuân thủ.

Hội thảo “Tiềm năng xuất khẩu các sản phẩm chính ngạch sang thị trường châu Âu” ngày 18/11/2024 đã nhấn mạnh tầm quan trọng của Liên minh châu Âu (EU) đối với thương mại Việt Nam. Theo ông Đinh Sỹ Minh Lăng, Vụ Thị trường Châu Âu – Châu Mỹ, Bộ Công Thương, EU là đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam sau 4 năm Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - EU (EVFTA) có hiệu lực từ tháng 8/2020. Kim ngạch xuất khẩu trong giai đoạn này ước tính đạt hơn 200 tỷ USD, với mức tăng trưởng dao động từ 12% đến 15%.

Đặc biệt, tháng 7/2024, Việt Nam ghi nhận xuất siêu sang EU hơn 20,2 tỷ USD, tăng 19,4% so với cùng kỳ năm 2023. Số liệu từ Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) cũng cho thấy, EVFTA đã giúp xuất khẩu của Việt Nam sang EU tăng mạnh, từ 35 tỷ euro năm 2019 lên hơn 48 tỷ euro vào năm 2023. Những lĩnh vực như điện tử, dệt may, giày dép, nông nghiệp và hải sản đều ghi nhận sự tăng trưởng nhờ lộ trình cắt giảm thuế quan của hiệp định này.

Tuy nhiên, các quy định mới của EU đang đặt ra nhiều thách thức cho hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam. Ông Nguyễn Thành Hưng, Chuyên gia tư vấn cao cấp của Chính phủ, chia sẻ rằng các doanh nghiệp cần đặc biệt chú ý đến quy định mới về nhập khẩu hàng hóa mà EU đã ban hành vào ngày 13/05/2024. Kể từ ngày 3/6/2024, tất cả doanh nghiệp xuất khẩu vào EU phải khai báo dữ liệu trước khi hàng hóa đến thông qua Hệ thống Kiểm soát Hàng hóa Nhập khẩu (ICS2).

Tuân thủ hệ thống ICS2 là điều kiện bắt buộc đối với mọi lô hàng, kể cả hàng hóa quá cảnh qua bất kỳ quốc gia EU nào, ngay cả khi điểm đến cuối cùng không nằm trong EU. Ví dụ, các lô hàng từ châu Á đến Vương quốc Anh qua EU cũng phải thực hiện quy trình này. Nếu không cung cấp dữ liệu đầy đủ, hàng hóa sẽ bị dừng tại biên giới EU và không được thông quan, dẫn đến rủi ro nghiêm trọng cho các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam.

Những quy định này không chỉ ảnh hưởng đến quy trình xuất khẩu mà còn tác động trực tiếp tới các mặt hàng chủ lực như gia súc, ca cao, cà phê, dầu cọ, cao su, đậu nành, gỗ và các sản phẩm liên quan. Doanh nghiệp cần chứng minh rằng sản phẩm của họ không liên quan đến việc phá rừng hoặc suy thoái rừng gần đây để đáp ứng yêu cầu từ EU và Bắc Âu. Việc không tuân thủ có thể dẫn đến việc các container hàng hóa bị từ chối hoặc bị áp đặt các biện pháp hạn chế, làm gia tăng chi phí và gây tổn thất lớn cho doanh nghiệp.

Những thách thức này đòi hỏi các doanh nghiệp Việt Nam không chỉ nâng cao nhận thức mà còn phải đầu tư vào hệ thống quản lý và tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế. Điều này không chỉ giúp duy trì mối quan hệ thương mại với EU mà còn mở rộng cơ hội phát triển bền vững trong dài hạn.

Ngoài ra, một trong những vấn đề nổi bật hiện nay đối với hàng hóa xuất khẩu vào EU là Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM). EU đã bắt đầu giai đoạn chuyển tiếp từ ngày 1/10/2024 và sẽ áp dụng hoàn toàn từ năm 2026, nhằm thực hiện mục tiêu trở thành lục địa trung hòa carbon vào năm 2050. Đây là một phần trong nỗ lực của EU để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu và thúc đẩy nền kinh tế xanh.

Việc triển khai CBAM xuất phát từ lo ngại rằng các doanh nghiệp EU có thể chuyển hoạt động sản xuất phát thải nhiều carbon ra nước ngoài để tránh các tiêu chuẩn môi trường nghiêm ngặt. Hiện tượng này, được gọi là “rò rỉ carbon,” không chỉ làm suy yếu nỗ lực trung hòa khí hậu của EU mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến mục tiêu toàn cầu về giảm phát thải. Để ngăn chặn tình trạng này, CBAM được thiết kế để cân bằng giá carbon giữa các sản phẩm nội địa và nhập khẩu. Theo đó, EU đặt kỳ vọng rằng việc áp dụng giá carbon hợp lý cho hàng hóa nhập khẩu sẽ khuyến khích các ngành công nghiệp ngoài EU chuyển sang các quy trình sản xuất thân thiện hơn với môi trường.

Trong giai đoạn đầu, CBAM tập trung vào những nhóm hàng hóa có nguy cơ cao gây rò rỉ carbon, bao gồm ximăng, sắt và thép, nhôm, phân bón, hydrogen, và điện. Đây là các lĩnh vực chiếm tới 94% lượng khí thải công nghiệp tại EU. Đến cuối giai đoạn chuyển đổi vào năm 2025, Ủy ban châu Âu sẽ đánh giá hiệu quả của CBAM và xem xét mở rộng phạm vi áp dụng. Các sản phẩm, dịch vụ mới có thể được đưa vào, bao gồm cả chuỗi giá trị và khí thải carbon gián tiếp, như lượng carbon phát thải từ việc sử dụng điện trong sản xuất.

Khi CBAM được áp dụng đầy đủ vào năm 2026, các nhà nhập khẩu tại EU sẽ phải mua giấy chứng nhận CBAM. Giá của các chứng chỉ này sẽ được tính toán dựa trên giá đấu giá trung bình hàng tuần của các khoản trợ cấp Hệ thống Giao dịch Khí thải EU (ETS), với đơn vị tính là euro trên mỗi tấn CO2 phát thải.

Ông Nguyễn Thành Hưng khuyến nghị rằng, để tiếp tục duy trì xuất khẩu sang EU, đặc biệt là vào thị trường Bắc Âu, doanh nghiệp Việt Nam cần nhanh chóng nắm bắt các quy định và xu hướng thị trường mới. Việc điều chỉnh mô hình sản xuất theo hướng giảm phát thải carbon là điều bắt buộc để đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe từ CBAM. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng cần chủ động tìm kiếm những cơ hội từ sự chuyển đổi này, bởi tuân thủ CBAM không chỉ là thách thức mà còn mở ra tiềm năng lớn để gia nhập sâu hơn vào chuỗi cung ứng xanh Toàn cầu.

Nếu Quý Doanh Nghiệp đang gặp khó khăn trong việc tuân thủ các quy định mới của Châu Âu, vui lòng liên hệ với KNA CERT theo số Hotline: 0968.038.122 hoặc Email: salesmanager@knacert.com để được hỗ trợ.