CBAM là gì? Quy định về Cơ chế điều chỉnh biên giới Carbon của EU

Quy định của Liên minh Châu Âu (EU) về Cơ chế điều chỉnh biên giới Carbon (CBAM) đã được thông qua vào ngày 17/05/2023 và giai đoạn chuyển tiếp của CBAM bắt đầu từ ngày 01/10/2023. Việc đưa CBAM vào áp dụng có tác động đáng kể đến các doanh nghiệp nhập khẩu hàng hóa vào EU. Hãy cùng KNA CERT tìm hiểu CBAM là gì và các quy định liên quan tới cơ chế này trong bài viết dưới đây.

CBAM là gì?

CBAM là viết tắt của cụm từ tiếng Anh “Carbon Border Adjustment Mechanism”, dịch sang tiếng Việt là “Cơ chế điều chỉnh biên giới Carbon”. Đây là công cụ của Liên minh Châu Âu EU nhằm định giá công bằng lượng carbon phát thải trong quá trình sản xuất các mặt hàng có hàm lượng carbon cao nhập khẩu vào EU và khuyến khích sản xuất công nghiệp sạch hơn ở các quốc gia ngoài EU.

Bằng cách xác nhận rằng giá đã được trả cho lượng khí thải carbon được tạo ra trong quá trình sản xuất một số hàng hóa nhập khẩu vào EU, CBAM sẽ đảm bảo giá carbon của hàng nhập khẩu tương đương với giá carbon của sản xuất trong nước và các mục tiêu về khí hậu của EU không bị phá hoại. CBAM được thiết kế để tương thích với các quy tắc của WTO.

Trọng tâm chính của Cơ chế CBAM là giải quyết vấn đề được gọi là ' rò rỉ carbon ' hoặc khí thải ra nước ngoài. Điều này xảy ra khi các công ty chuyển sản xuất hàng hóa sang các quốc gia có tiêu chuẩn khí thải thấp hơn, thường dẫn đến tăng tổng lượng khí thải.

Quá trình hình thành và áp dụng của Quy định CBAM

• Tháng 07/2021: Ủy ban Châu Âu đã thông qua đề xuất của mình về CBAM. Mục tiêu chính của biện pháp này là giảm nguy cơ rò rỉ carbon bằng cách cân bằng giá carbon giữa các sản phẩm trong nước và hàng nhập khẩu trong các lĩnh vực được chọn.
• Tháng 12/2022: Nghị viện EU đã đạt được thỏa thuận tạm thời với Hội đồng EU về dự thảo văn bản của CBAM.
• Tháng 05/2023: CBAM cuối cùng đã được Nghị viện EU và Hội đồng thông qua và có hiệu lực vào ngày 17 tháng 5 năm 2023.
• Tháng 08/2023: Ủy ban Châu Âu đã công bố một quy định thực hiện cho CBAM, đặt ra các nghĩa vụ báo cáo cho mục đích của CBAM trong giai đoạn chuyển tiếp.
• Tháng 10/2023: Giai đoạn chuyển tiếp CBAM bắt đầu vào ngày 1 tháng 10
• Ngày 31/01/2024: Nộp báo cáo CBAM đầu tiên (01/10-31/12/2023)
• Ngày 30/04/2024: Nộp báo cáo CBAM thứ hai (01/01-31/03/2024)
• Ngày 31/07/2024: Nộp báo cáo CBAM thứ ba (01/04-30/06/2024). Ngày cuối cùng để sửa đổi báo cáo CBAM đầu tiên. Kết thúc việc sử dụng các giá trị mặc định (trừ điện)
• Ngày 30/08/2024: Ngày cuối cùng để sửa đổi báo cáo CBAM thứ hai
• Ngày 30/11/2024: Ngày cuối cùng để sửa đổi báo cáo CBAM thứ ba
• Ngày 31/12/2024: Ngày cuối cùng để sử dụng các phương pháp giám sát và báo cáo thay thế
• Ngày 01/01/2025: Ứng dụng phương pháp EC để giám sát và báo cáo
• Ngày 31/01/2025: Nộp báo cáo CBAM thứ tư (01/10-21/12/2024)
• Ngày 31/12/2025: Kết thúc giai đoạn chuyển tiếp
• Ngày 01/01/2026: CBAM bước vào giai đoạn xác định. Triển khai chứng chỉ CBAM dần dần. Tác động tài chính: mua chứng chỉ CBAM theo quý
• Ngày 31/01/2026: Nộp báo cáo chuyển tiếp CBAM cuối cùng
• Ngày 31/05/2027: Hạn chót nộp tuyên bố CBAM hàng năm đầu tiên và giao nộp chứng chỉ CBAM
• Từ năm 2034: Triển khai đầy đủ CBAM

Quy định CBAM áp dụng cho đối tượng nào?

CBAM ban đầu sẽ áp dụng cho việc nhập khẩu một số hàng hóa nhất định và các tiền chất được chọn có quá trình sản xuất với hàm lượng carbon cao và có nguy cơ rò rỉ carbon cao nhất là:  Xi măng, Sắt và Thép, Nhôm, Phân bón, Điện và Hydro. Đây cũng là những lĩnh vực được đề cập trong giai đoạn đầu tiên của CBAM.

Ủy ban Châu Âu dự kiến tới năm 2034, tất cả các mặt hàng có chứa CO2 nhập khẩu vào Châu Âu đều phải khai báo và tuân thủ các quy định của CBAM.

Như vậy tất cả các doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu các mặt hàng thuộc phạm vi quy định của CBAM vào thị trường Châu Âu đều phải tuân thủ Cơ chế điều chỉnh biên giới Carbon.

Các giai đoạn triển khai Cơ chế CBAM và trách nhiệm tuân thủ của doanh nghiệp

1. Giai đoạn chuyển tiếp CBAM (2023 – 2025)

Vào ngày 01/10/2023, CBAM đã bắt đầu áp dụng giai đoạn chuyển tiếp, với thời gian báo cáo đầu tiên dành cho các nhà nhập khẩu kết thúc vào ngày 31/01/2024. Việc áp dụng CBAM dần dần cho phép có sự chuyển đổi thận trọng, có thể dự đoán và cân xứng đối với các doanh nghiệp EU và ngoài EU, cũng như đối với các cơ quan công quyền.

Mục tiêu của giai đoạn chuyển tiếp là đóng vai trò là giai đoạn thí điểm và học hỏi cho tất cả các bên liên quan (nhà nhập khẩu, nhà sản xuất và cơ quan chức năng) và thu thập thông tin hữu ích về lượng khí thải ẩn để tinh chỉnh phương pháp luận cho giai đoạn cuối cùng.

Trong thời gian này, các nhà nhập khẩu hàng hóa nằm trong phạm vi của các quy định mới sẽ chỉ phải báo cáo lượng khí thải nhà kính (GHG) có trong hàng nhập khẩu của họ (khí thải trực tiếp và gián tiếp), mà không cần phải mua và nộp lại giấy chứng nhận. Lượng khí thải gián tiếp sẽ được bao gồm trong phạm vi sau thời gian chuyển tiếp đối với một số ngành (xi măng và phân bón), trên cơ sở phương pháp xác định được nêu trong Quy định thực hiện được công bố vào ngày 17/08/2023 và hướng dẫn kèm theo.

Quy định thực hiện về các yêu cầu và phương pháp báo cáo cung cấp một số tính linh hoạt khi nói đến các giá trị được sử dụng để tính toán lượng khí thải có trong hàng nhập khẩu ở giai đoạn chuyển tiếp. Cho đến cuối năm 2024, các công ty sẽ có thể lựa chọn báo cáo theo ba cách:

• Báo cáo đầy đủ theo phương pháp mới (phương pháp EU)
• Báo cáo dựa trên phương pháp tương đương (ba tùy chọn)
• Báo cáo dựa trên các giá trị tham chiếu mặc định (chỉ đến tháng 7 năm 2024)

Tính đến ngày 01/01/2025, chỉ phương pháp của EU mới được chấp nhận và các ước tính (bao gồm các giá trị mặc định) chỉ có thể được sử dụng cho những hàng hóa phức tạp nếu các ước tính này chiếm ít hơn 20% tổng lượng khí thải từ sản phẩm. Ủy ban Châu Âu đã công bố các giá trị mặc định vào ngày 22/12/2023.

Một đánh giá về hoạt động của CBAM trong giai đoạn chuyển tiếp sẽ được hoàn tất trước khi hệ thống chính thức có hiệu lực. Đồng thời, phạm vi sản phẩm sẽ được xem xét để đánh giá tính khả thi của việc đưa các hàng hóa khác được sản xuất trong các lĩnh vực thuộc phạm vi của EU ETS vào phạm vi của cơ chế CBAM, chẳng hạn như một số sản phẩm hạ nguồn và những sản phẩm được xác định là ứng cử viên phù hợp trong quá trình đàm phán. Báo cáo sẽ bao gồm một thời gian biểu nêu rõ việc đưa các sản phẩm này vào năm 2030.

2. Chế độ CBAM chính thức (từ năm 2026)

Các nhà nhập khẩu EU của hàng hóa được CBAM bảo vệ sẽ đăng ký với các cơ quan quốc gia nơi họ có thể mua chứng chỉ CBAM.  Giá của chứng chỉ CBAM sẽ được tính toán theo giá đấu giá trung bình hàng tuần của các hạn ngạch EU ETS được thể hiện bằng €/tấn CO 2 thải ra.

Các nhà nhập khẩu EU sẽ khai báo lượng khí thải có trong hàng nhập khẩu của họ và nộp số lượng giấy chứng nhận CBAM tương ứng mỗi năm. Nếu người nhập khẩu có thể chứng minh rằng giá Carbon đã được trả trong quá trình sản xuất hàng hóa nhập khẩu thì có thể được khấu trừ số tiền tương ứng.

Tại sao phải triển khai Cơ chế điều chỉnh biên giới Carbon (CBAM)?

Mục tiêu của CBAM là giúp giảm lượng khí thải góp phần gây ra hiện tượng nóng lên Toàn cầu và khuyến khích các quy trình sản xuất sạch hơn trên toàn Thế giới. Mặc dù hàng hóa được sản xuất tại các quốc gia có tiêu chuẩn khí thải ít nghiêm ngặt hơn có giá thành sản xuất rẻ hơn nhưng lại tạo ra lượng khí thải nhà kính cao hơn.

Thực trạng này khiến nhiều công ty chuyển hoạt động sản xuất (và ô nhiễm) sang các quốc gia có tiêu chuẩn khí thải thấp hơn và các nhà sản xuất ở những quốc gia đó lợi thế về chi phí so với các nhà sản xuất ở các quốc gia có tiêu chuẩn biến đổi khí hậu khắt khe hơn. Mục tiêu của CBAM là loại bỏ lợi thế đó (được gọi là rò rỉ carbon), tạo ra sự công bằng trong hoạt động kinh doanh bằng cách áp đặt cùng một mức giá cho hàm lượng carbon của một mặt hàng được giao dịch cho dù mặt hàng đó được sản xuất ở nước ngoài hay trong nước.

Cơ chế điều chỉnh biên giới Carbon (CBAM) có thể giúp Liên minh châu Âu và các quốc gia khác đạt được tham vọng chính sách khí hậu Toàn cầu của họ, giúp các ngành công nghiệp trong nước cạnh tranh hơn và củng cố mối quan hệ thương mại với các đồng minh và đối tác có cùng chí hướng. Chính sách này cũng có thể đóng vai trò là nguồn thu của chính phủ và khuyến khích các quốc gia khác áp dụng giá carbon.

Doanh nghiệp cần làm gì để tuân thủ Cơ chế CBAM EU?

Dưới đây là một số khuyến nghị dành cho các doanh nghiệp:

1. Hiểu các nghĩa vụ có hiệu lực vào ngày 01/10/2023 và trong suốt thời gian chuyển tiếp, bao gồm danh sách dữ liệu cần thiết cho mục đích báo cáo CBAM.

2. Hiểu cách các yêu cầu của CBAM áp dụng cụ thể cho họ. Điều này liên quan đến việc trả lời các câu hỏi sau:

• Sản phẩm nào của bạn được CBAM bảo vệ?
• Yêu cầu báo cáo phát thải GHG nào áp dụng cho từng loại sản phẩm và lộ trình sản xuất áp dụng là gì?
• Tùy thuộc vào chuỗi cung ứng của công ty, có thể cân lựa chọn chuỗi cung ứng có khả năng giảm bớt gánh nặng CBAM đối với hàng hóa chỉ được lưu trữ hoặc xử lý thêm trong EU trước khi tái xuất.
• Dữ liệu ESG hiện có có thể được sử dụng lại/tận dụng ở mức độ nào cho mục đích báo cáo CBAM?
• Những loại thuế, phí và khoản thu nào đủ điều kiện là giá carbon và chúng nên được báo cáo như thế nào?

3. Thiết lập hệ thống báo cáo phù hợp với các quy tắc CBAM.

4. Tuy nhiên, khi xem xét cách CBAM sẽ bị đánh thuế cũng như các nghĩa vụ báo cáo của mình, các công ty nên cân nhắc kỹ lưỡng các chi phí tuân thủ sẽ phát sinh từ các nghĩa vụ báo cáo của họ.

5. Thiết kế và triển khai chiến lược giảm thiểu chi phí, có tính đến cả quan điểm pháp lý và kỹ thuật.

6. Theo dõi diễn biến pháp lý (đặc biệt là liên quan đến giá Carbon) tại các khu vực pháp lý quan tâm, đảm bảo khả năng thích ứng với các hoàn cảnh thay đổi.

Hy vọng rằng sau khi đọc xong bài viết này, người đọc đã phần nào hiểu được Cơ chế điều chỉnh biên giới Carbon (CBAM) là gì. KNA CERT cung cấp dịch vụ Hướng dẫn Khai báo – Tính toán – Lập báo cáo CBAM theo quy định của EU với chi phí tiết kiệm. Quý Doanh Nghiệp vui lòng liên hệ với KNA CERT theo số Hotline: 0968.038.122 hoặc Email: salesmanager@knacert.com để nhận ưu đãi hấp dẫn.