Chứng nhận EUDR là gì? Thủ tục & Giải pháp tuân thủ hiệu quả 

Quy định chống phá rừng của EU (EUDR) đang là tâm điểm chú ý của các doanh nghiệp xuất khẩu sang thị trường châu Âu. Nhiều câu hỏi được đặt ra xoay quanh khái niệm "Chứng nhận EUDR" hay "Thủ tục chứng nhận EUDR". Bài viết này của KNA CERT sẽ đi sâu phân tích bản chất của việc "chứng nhận" theo EUDR, vai trò của các chứng nhận hiện có như FSC, PEFC, và cách KNA CERT có thể đồng hành cùng doanh nghiệp bạn trong việc chuẩn bị đầy đủ hồ sơ và thực hiện đúng thủ tục để tự tin đáp ứng yêu cầu của Luật EUDR quan trọng này. 

Chứng nhận EUDR thực chất là gì? 

Một trong những hiểu lầm phổ biến nhất hiện nay là việc tìm kiếm một tờ Giấy chứng nhận EUDR do một tổ chức nào đó cấp chứng chỉ EUDR trực tiếp. Tuy nhiên, cần phải hiểu đúng bản chất: 

1. EUDR là một quy định pháp lý, không phải một tiêu chuẩn chứng nhận độc lập

Quy định (EU) 2023/1115 (EUDR) yêu cầu các nhà khai thác (operators) và nhà kinh doanh lớn (large traders) phải thực hiện thẩm định chuyên sâu (Due Diligence) để đảm bảo các sản phẩm họ đưa vào thị trường EU hoặc xuất khẩu từ EU không gây mất rừng (sau ngày 31/12/2020) và được sản xuất hợp pháp theo luật của nước sở tại. 

2. Không có "Chứng chỉ EUDR" do EU cấp

Liên minh châu Âu không thành lập một cơ quan để cấp một chứng chỉ mang tên "EUDR Certificate". Thay vào đó, bằng chứng tuân thủ chính là Tuyên bố Thẩm định Chuyên sâu (Due Diligence Statement - DDS) mà doanh nghiệp phải nộp cho cơ quan có thẩm quyền của EU thông qua một hệ thống điện tử. 

3. Vậy "Chứng nhận EUDR" nên được hiểu như thế nào?

Khi nói đến "Chứng nhận EUDR", chúng ta nên hiểu đó là quá trình doanh nghiệp chứng minh sự tuân thủ các yêu cầu của EUDR. Quá trình này bao gồm việc xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc, thu thập bằng chứng, đánh giá rủi ro, thực hiện các biện pháp giảm thiểu rủi ro, và chuẩn bị hồ sơ để lập DDS. Các chứng nhận của bên thứ ba như FSC, PEFC đóng vai trò cung cấp bằng chứng đáng tin cậy trong quá trình này. 

Nói cách khác, không có việc "đi xin cấp chứng chỉ EUDR" mà là việc "thực hiện các bước cần thiết để được phép khai báo DDS hợp lệ", qua đó gián tiếp "được chấp nhận" theo quy định EUDR. 

Vai trò của các chứng nhận hiện có (FSC, PEFC) trong việc đáp ứng yêu cầu EUDR 

Mặc dù không có "Chứng nhận EUDR" riêng biệt, các chứng nhận quản lý rừng bền vững và chuỗi hành trình sản phẩm uy tín hiện có đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc hỗ trợ doanh nghiệp thu thập bằng chứng và giảm thiểu rủi ro theo yêu cầu của EUDR. Trong đó, FSC và PEFC là hai hệ thống nổi bật thường được nhắc đến. 

1. Chứng nhận FSC (Forest Stewardship Council) và sự liên kết với EUDR

FSC là một hệ thống chứng nhận quốc tế, phi chính phủ, phi lợi nhuận, thiết lập các tiêu chuẩn về quản lý rừng có trách nhiệm với môi trường và xã hội. 

• FSC-FM (Forest Management): Chứng nhận quản lý rừng bền vững, đảm bảo rừng được quản lý theo các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về môi trường, xã hội và kinh tế. Điều này có thể giúp cung cấp bằng chứng rằng gỗ và các sản phẩm từ gỗ có nguồn gốc từ các khu rừng không bị khai thác dẫn đến phá rừng hoặc suy thoái sau cut-off date của EUDR (nếu phạm vi chứng nhận và thời điểm đánh giá phù hợp). 

• FSC-CoC (Chain of Custody): Chứng nhận chuỗi hành trình sản phẩm, đảm bảo gỗ và sản phẩm gỗ từ rừng được chứng nhận FSC được theo dõi và kiểm soát trong suốt quá trình chế biến và phân phối. Điều này giúp đảm bảo tính minh bạch và truy xuất nguồn gốc, một yêu cầu cốt lõi của EUDR. 
  Khi doanh nghiệp có sản phẩm đạt chứng nhận FSC, đặc biệt là FSC 100% hoặc FSC Mix (với phần được kiểm soát đáp ứng yêu cầu không phá rừng), đây là một bằng chứng mạnh mẽ cho việc đánh giá rủi ro thấp liên quan đến phá rừng và tính hợp pháp. Tuy nhiên, doanh nghiệp vẫn cần đối chiếu với yêu cầu cụ thể của EUDR về tọa độ địa lý và cut-off date. 

2. Chứng nhận PEFC (Programme for the Endorsement of Forest Certification) và đóng góp vào thẩm định EUDR

PEFC là một liên minh toàn cầu của các hệ thống chứng nhận rừng quốc gia, thúc đẩy quản lý rừng bền vững thông qua chứng nhận của bên thứ ba độc lập. 

• PEFC-FM (Forest Management): Tương tự FSC-FM, chứng nhận quản lý rừng bền vững của PEFC công nhận các thực hành quản lý rừng đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. 

• PEFC-CoC (Chain of Custody): Chứng nhận chuỗi hành trình sản phẩm của PEFC cũng đảm bảo khả năng truy xuất nguồn gốc của nguyên liệu từ rừng được chứng nhận.  

Tương tự FSC, việc sở hữu giấy chứng nhận PEFC cho sản phẩm gỗ hoặc lâm sản ngoài gỗ có thể là một yếu tố quan trọng trong việc chứng minh tuân thủ một phần các yêu cầu của EUDR, đặc biệt là về nguồn gốc hợp pháp và quản lý bền vững. Doanh nghiệp cần đảm bảo hệ thống PEFC của mình có khả năng cung cấp thông tin về tọa độ địa lý của lô đất thu hoạch. 

3. FSC và PEFC hỗ trợ "Hồ sơ chứng nhận EUDR" (DDS) như thế nào?

Cả FSC và PEFC đều yêu cầu các biện pháp kiểm soát để ngăn chặn gỗ từ các nguồn gây tranh cãi (ví dụ: gỗ khai thác bất hợp pháp, gỗ từ các khu vực có giá trị bảo tồn cao bị đe dọa, gỗ từ rừng đang được chuyển đổi sang mục đích sử dụng khác). Do đó: 

• Giảm thiểu rủi ro: Các sản phẩm được chứng nhận FSC/PEFC thường được coi là có rủi ro thấp hơn về mặt phá rừng và tính hợp pháp so với các sản phẩm không được chứng nhận. 

• Cung cấp bằng chứng: Các báo cáo đánh giá, chứng chỉ FSC/PEFC, và thông tin trong hệ thống truy xuất của các tiêu chuẩn này có thể được sử dụng làm một phần của hồ sơ thẩm định chuyên sâu mà doanh nghiệp cần chuẩn bị. 

• Hỗ trợ truy xuất nguồn gốc: Mặc dù EUDR yêu cầu tọa độ địa lý cụ thể mà FSC/PEFC có thể không luôn cung cấp ở mức độ chi tiết đó cho mọi sản phẩm, hệ thống CoC của chúng vẫn là nền tảng tốt để xây dựng thêm khả năng truy xuất đến lô đất. 

Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhấn mạnh là việc có chứng nhận FSC hoặc PEFC không tự động đồng nghĩa với việc tuân thủ hoàn toàn EUDR. Doanh nghiệp vẫn phải thực hiện quy trình thẩm định chuyên sâu theo yêu cầu của EUDR, bao gồm việc xác minh tọa độ địa lý của lô đất sản xuất và đảm bảo không có sự phá rừng sau ngày 31/12/2020, cũng như tuân thủ luật pháp quốc gia sản xuất. Các chứng nhận này là công cụ hỗ trợ đắc lực, không phải là giải pháp thay thế hoàn toàn. 

Thủ tục chứng nhận EUDR - Quy trình thẩm định chuyên sâu (Due Diligence) 

Để có thể tự tin khai báo Tuyên bố Thẩm định Chuyên sâu (DDS) – được coi là "bằng chứng tuân thủ" hay "kết quả của quá trình chứng nhận EUDR" – doanh nghiệp phải thực hiện một quy trình thẩm định chuyên sâu chặt chẽ. "Chứng nhận chuỗi cung ứng EUDR" thực chất là việc đảm bảo toàn bộ chuỗi cung ứng của bạn đáp ứng các yêu cầu của quy định này. 

Bước 1: Thu thập thông tin  

Đây là nền tảng của toàn bộ quy trình. Doanh nghiệp phải thu thập thông tin chi tiết và đầy đủ, bao gồm: 

• Mô tả sản phẩm: Tên thương mại, loại sản phẩm, số lượng. 

• Quốc gia sản xuất: Nơi hàng hóa được thu hoạch hoặc sản xuất. 

• Tọa độ địa lý (Geolocation): Thông tin vị trí chính xác của (các) lô đất nơi nguyên liệu thô được sản xuất. Đây là yêu cầu then chốt và có thể là thách thức lớn nhất, đặc biệt với các chuỗi cung ứng phức tạp hoặc có nhiều nông hộ nhỏ. Đối với các lô đất trên 4 hecta, cần cung cấp đa giác (polygons). 

• Bằng chứng về thời điểm thu hoạch/sản xuất: Để chứng minh sản phẩm không liên quan đến phá rừng sau ngày 31/12/2020. 

• Bằng chứng về tính hợp pháp: Các tài liệu chứng minh việc sản xuất tuân thủ luật pháp của nước sở tại (ví dụ: giấy phép khai thác, quyền sử dụng đất, tuân thủ luật lao động, môi trường). 

• Thông tin từ các chứng nhận hiện có (nếu có) như FSC, PEFC. 

Bước 2: Đánh giá rủi ro (Risk Assessment) 

Dựa trên thông tin đã thu thập, doanh nghiệp phải đánh giá mức độ rủi ro mà sản phẩm có thể liên quan đến phá rừng hoặc sản xuất bất hợp pháp. Các yếu tố cần xem xét: 

• Mức độ rủi ro của quốc gia/vùng sản xuất: Ủy ban châu Âu sẽ công bố danh sách các quốc gia được phân loại theo mức độ rủi ro (thấp, tiêu chuẩn, cao). 

• Mức độ phổ biến của nạn phá rừng/suy thoái rừng trong khu vực. 

• Sự phức tạp của chuỗi cung ứng: Chuỗi cung ứng càng dài, càng có nhiều trung gian, rủi ro càng khó kiểm soát. 

• Tính đầy đủ và đáng tin cậy của thông tin thu thập được. 

• Thông tin từ các nguồn độc lập: Báo cáo từ các tổ chức phi chính phủ, cộng đồng địa phương, cơ quan chính phủ. 

• Sự tồn tại của các cộng đồng bản địa và việc tôn trọng quyền của họ. 

Bước 3: Giảm thiểu rủi ro (Risk Mitigation) 

Doanh nghiệp phải thực hiện các biện pháp giảm thiểu rủi ro để đưa rủi ro xuống mức "không đáng kể" hoặc "không có rủi ro" trước khi đưa hàng vào thị trường EU. Các biện pháp có thể bao gồm: 

• Yêu cầu thêm thông tin, tài liệu xác minh từ nhà cung cấp. 

• Thực hiện kiểm tra, đánh giá độc lập của bên thứ ba tại cơ sở sản xuất/khai thác. 

• Đầu tư vào việc cải thiện hệ thống truy xuất nguồn gốc của nhà cung cấp. 

• Xây dựng năng lực cho nhà cung cấp (ví dụ: đào tạo về thực hành nông/lâm nghiệp bền vững, yêu cầu của EUDR). 

• Thiết lập các thỏa thuận hợp đồng chặt chẽ hơn với nhà cung cấp về tuân thủ EUDR. 

• Nếu rủi ro không thể giảm thiểu, doanh nghiệp có thể phải xem xét việc ngừng hợp tác với nhà cung cấp đó. 

Sau khi hoàn thành ba bước này và kết luận rằng rủi ro là không đáng kể, doanh nghiệp mới có thể lập và nộp Tuyên bố Thẩm định Chuyên sâu (DDS). 

Dịch vụ hỗ trợ chứng nhận EUDR của KNA CERT 

Hiểu rõ những thách thức mà doanh nghiệp phải đối mặt, KNA CERT cung cấp các dịch vụ hỗ trợ toàn diện giúp doanh nghiệp tự tin đáp ứng các yêu cầu của EUDR, bao gồm: 

• Hướng dẫn về EUDR: Giải thích chi tiết các yêu cầu của quy định, đánh giá tác động đến doanh nghiệp. 

• Hỗ trợ xây dựng hệ thống thẩm định chuyên sâu (DDS): Hướng dẫn thu thập thông tin, đánh giá rủi ro, và xây dựng các biện pháp giảm thiểu rủi ro. 

• Đào tạo về EUDR: Cung cấp kiến thức và kỹ năng cần thiết cho đội ngũ nhân sự của doanh nghiệp. 

• Hỗ trợ chứng nhận FSC và PEFC: KNA CERT là đơn vị uy tín cung cấp dịch vụ hỗ trợ chứng nhận FSC-CoC và PEFC-CoC, giúp doanh nghiệp có được bằng chứng quan trọng cho việc tuân thủ EUDR đối với các sản phẩm gỗ và lâm sản. Việc có các giấy chứng nhận này sẽ giúp quá trình thẩm định của bạn trở nên thuận lợi hơn rất nhiều. 

• Hỗ trợ chuẩn bị hồ sơ chứng nhận EUDR: Khuyến nghị về các loại tài liệu cần thiết, cách thức thu thập và lưu trữ. 

Tóm lại, không có một "tờ Chứng nhận EUDR" duy nhất, mà việc tuân thủ EUDR là một quá trình thẩm định chuyên sâu, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về hồ sơ và thực hiện đúng thủ tục. Các chứng nhận như FSC, PEFC đóng vai trò là công cụ hỗ trợ đắc lực. Đối mặt với những yêu cầu phức tạp này, hãy liên hệ với KNA CERT theo số Hotline: 0968.038.122 hoặc Email: salesmanager@knacert.com nếu Quý Doanh Nghiệp cần hỗ trợ.