Hệ thống quản lý môi trường (EMS) là gì? Hướng dẫn xây dựng

Hệ thống quản lý môi trường (EMS) có thể được phát triển theo tiêu chuẩn ISO 14001 như một phần chiến lược của tổ chức nhằm thực hiện chính sách môi trường và giải quyết các quy định của chính phủ liên quan đến bảo vệ môi trường. EMS tập trung nguồn lực vào việc đáp ứng các cam kết được xác định trong chính sách của tổ chức, có thể bao gồm việc giảm thiểu hoặc loại bỏ các tác động tiêu cực đến môi trường của các sản phẩm, dịch vụ và hoạt động của tổ chức và/hoặc tăng tác động tích cực của chúng.

Hệ thống quản lý môi trường là gì?

Hệ thống quản lý môi trường (tiếng Anh: Environmental Management System; viết tắt: EMS) là một tập hợp các quy trình và thực tiễn cho phép tổ chức giảm tác động đến môi trường và tăng hiệu quả hoạt động. Khung EMS giúp tổ chức đạt được các mục tiêu về môi trường thông qua việc xem xét, đánh giá và cải thiện hiệu quả hoạt động môi trường một cách nhất quán. Việc xem xét và đánh giá nhất quán này sẽ xác định các cơ hội để cải tiến và thực hiện kết quả hoạt động môi trường của tổ chức. Bản thân EMS không quy định mức hiệu quả hoạt động môi trường phải đạt được; EMS của mỗi tổ chức được điều chỉnh phù hợp với các mục tiêu và chỉ tiêu riêng của tổ chức đó.

EMS ISO 14001 là gì?

Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (International Organization for Standardization - ISO) đã phát triển một tiêu chuẩn Quốc tế là ISO 14001, để xác định các yêu cầu đối với hệ thống quản lý môi trường (EMS). Theo ISO thống kê, đã có hơn 300.000 tổ chức ở 171 quốc gia đã được chứng nhận ISO 14001. Tiêu chuẩn này đã được sửa đổi lần gần nhất là vào năm 2015.

Mục đích của tiêu chuẩn hệ thống quản lý môi trường ISO 14001 là xác định các yêu cầu và hướng dẫn chung mà khi tuân theo sẽ cung cấp sự đảm bảo hợp lý rằng đầu ra từ hệ thống sẽ có tác động tiêu cực tối thiểu đến môi trường và cải thiện hiệu quả hoạt động môi trường. Cần lưu ý rằng tiêu chuẩn ISO 14001 không mang tính quy định; nghĩa là nó nêu chi tiết những gì nên làm, không nhất thiết phải làm như thế nào.

Mục đích của hệ thống ISO 14001

Hệ thống quản lý môi trường là một khuôn khổ được thiết kế để giúp các tổ chức giám sát, kiểm soát và liên tục cải thiện kết quả hoạt động môi trường của mình. Các tổ chức có thể sử dụng khuôn khổ này như một nguyên tắc tổ chức để xây dựng chiến lược môi trường của mình.

Hệ thống quản lý môi trường (EMS) có thể được sử dụng để giảm tác động môi trường của tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động đồng thời chứng minh cho các bên liên quan và các bên quan tâm thấy rằng hành động thực tế đang được thực hiện. 

EMS nhằm mục đích giúp các tổ chức xác định, quản lý, giám sát và kiểm soát hiệu quả hoạt động môi trường của họ một cách toàn diện. Ví dụ: Đánh giá rủi ro sẽ được thực hiện để giúp xác định bối cảnh tác động đến môi trường của bạn. Sau đó, các biện pháp kiểm soát sẽ được đưa ra để giúp quản lý những rủi ro này và các chiến lược được thiết kế để giảm thiểu chúng.   

Bằng cách triển khai EMS, tổ chức có thể xem xét tất cả các vấn đề môi trường có liên quan đến hoạt động của mình. Điều này bao gồm nhưng không giới hạn ở việc sử dụng tài nguyên, tiêu thụ năng lượng và nước, tạo ra chất thải, lượng khí thải carbon và đa dạng sinh học địa phương hiệu quả.

Ai nên xây dựng Hệ thống quản lý môi trường (EMS)?

Cách tiếp cận và khuôn khổ mang tính hệ thống làm nền tảng của Hệ thống quản lý môi trường có thể mang lại lợi ích cho bất kỳ tổ chức nào đang tìm cách giảm thiểu tác động tiêu cực tới môi trường. EMS có thể mang lại lợi ích cho các tổ chức thuộc mọi quy mô, khu vực địa lý hoặc ngành nghề và có thể áp dụng bất kể bạn đang ở giai đoạn nào trong hành trình bảo vệ môi trường của mình.  

Ví dụ: Đối với một tổ chức mới thành lập, EMS có thể cung cấp khuôn khổ và nền tảng để bạn bắt đầu phân tích và hiểu rõ tác động của tổ chức mình. Điều này sau đó sẽ cho phép bạn đưa ra kế hoạch thực hiện các hành động cần thiết để cải thiện hiệu quả hoạt động môi trường của mình.   

Tương tự, nó có thể phù hợp với các tổ chức đã đi vào hoạt động ổn định nhưng đang tìm kiếm hướng dẫn về những bước họ có thể thực hiện để bảo vệ môi trường.

Hướng dẫn thiết lập Hệ thống quản lý môi trường ISO 14001 theo PDCA

Tiêu chuẩn ISO 14001 được phát triển dựa trên mô hình cải tiến PDCA, một quy trình lặp lại phải được áp dụng thường xuyên để đảm bảo lợi ích được hiện thực hóa và tiêu chuẩn được duy trì lâu dài. Do vậy, cách thiết lập Hệ thống quản lý môi trường có thể được thực hiện theo 4 bước sau:

Bước 1: Lập kế hoạch (P-Plan)

Đây là giai đoạn đầu tiên nhưng cũng là quan trọng nhất đòi hỏi tổ chức phải phát triển và hoàn thiện những nội dung sau:

• Đánh giá môi trường ban đầu (IER)
• Xác định các khía cạnh môi trường và tác động môi trường của chúng
• Xây dựng chính sách môi trường của doanh nghiệp
• Xác định các yêu cầu pháp lý và quy định về môi trường
• Xây dựng mục tiêu và chỉ tiêu môi trường
• Thiết lập chương trình quản lý môi trường

Bước 2: Triển khai và vận hành (D-Do)

Giai đoạn triển khai và vận hành bao gồm việc phát triển và triển khai các nội dung sau:

• Làm rõ cơ cấu tổ chức và phân công trách nhiệm
• Xây dựng các thủ tục về môi trường
• Đào tạo và nâng cao nhận thức về môi trường
• Truyền thông về bảo vệ môi trường
• Xây dựng sổ tay quản lý môi trường
• Kiểm soát tài liệu quản lý môi trường
• Kiểm soát hoạt động ảnh hưởng tới môi trường
• Chuẩn bị và ứng phó với tình huống khẩn cấp

Bước 3: Kiểm tra và hành động khắc phục (C-Check)

Giai đoạn này bao gồm các hoạt động cần thiết để duy trì chức năng của hệ thống quản lý môi trường (EMS), bao gồm:

• Giám sát và đo lường hiệu quả của hệ thống quản lý môi trường
• Trong trường hợp EMS không phù hợp, thực hiện khắc phục và phòng ngừa rủi ro (Nếu có)
• Xây dựng hồ sơ môi trường
• Tiến hành kiểm tra EMS

Bước 4: Xem xét của lãnh đạo (A-Act)

Hoạt động đánh giá của lãnh đạo là để xem xét xem liệu EMS có đầy đủ, phù hợp và hiệu quả hay không so với mục tiêu chung của tổ chức là cải thiện kết quả hoạt động môi trường của doanh nghiệp. Việc xem xét phải đánh giá nhu cầu sửa đổi và cải tiến chính sách, mục tiêu và chỉ tiêu môi trường, các chương trình quản lý môi trường và các thành phần quan trọng khác của EMS dựa trên:

• Báo cáo đánh giá EMS
• Mức độ tuân thủ chính sách môi trường
• Mức độ đạt được các mục tiêu và chỉ tiêu môi trường
• Hiệu quả của các chương trình và thủ tục quản lý môi trường;
• Sự thay đổi của bối cảnh bên trong và bên ngoài tổ chức
• Quan điểm của các bên liên quan
• Mục đích cải tiến liên tục kết quả hoạt động môi trường.

Lợi ích của việc triển khai Hệ thống quản lý môi trường theo ISO 14001

1. Đảm bảo hiệu suất và tuân thủ môi trường  

Lợi ích đầu tiên và quan trọng nhất, việc triển khai hệ thống quản lý môi trường sẽ giúp tổ chức thực hiện các bước cần thiết để kiểm soát rủi ro môi trường và thể hiện nỗ lực cải tiến liên tục. Việc đảm bảo thực hiện các biện pháp kiểm soát cần thiết và đạt được sự công nhận của bên thứ ba (Tổ chức chứng nhận ISO 14001) sẽ chứng minh rằng tổ chức tuân thủ các yêu cầu luật định. Nếu được triển khai hiệu quả, EMS sẽ đặt mối quan tâm về môi trường là giá trị then chốt trong tổ chức của bạn, điều này giúp tăng cường sự tham gia của lãnh đạo và nhân viên vào hành trình phát triển bền vững của tổ chức

2. Nâng cao danh tiếng doanh nghiệp  

Việc triển khai Hệ thống quản lý môi trường có thể giúp cải thiện danh tiếng của tổ chức của bạn và sự tin cậy của các bên liên quan. Bằng cách nhận được chứng chỉ ISO 14001, các bên liên quan và khách hàng sẽ biết rằng tổ chức của bạn được công nhận ở cấp độ cao. Điều này cho thấy rằng bạn đang xem xét nghiêm túc tác động môi trường của tổ chức mình.   

3. Giảm chi phí hoạt động  

Các quy trình kỹ lưỡng liên quan đến việc triển khai Hệ thống quản lý môi trường có thể mang lại lợi thế cạnh tranh và tăng cường khả năng tài chính cho doanh nghiệp. EMS đánh giá cách tổ chức của bạn sử dụng tài nguyên và xác định những biện pháp để giảm thiểu các yếu tố như lãng phí, đảm bảo sử dụng tài nguyên hiệu quả hơn. 

Trong suốt quá trình này, sẽ xuất hiện những cơ hội để giảm thiểu mức tiêu thụ không cần thiết, từ đó giúp giảm chi phí. Ví dụ, cải thiện cách bạn tiêu thụ năng lượng sẽ dẫn đến giảm chi tiêu cho điện hoặc gas.  

4. Nâng cao tinh thần nhân viên  

Hành động vì môi trường hiện là giá trị cốt lõi mà nhiều nhân viên đang mong muốn chia sẻ với người sử dụng lao động của mình. Người lao động có xu hướng tìm kiếm các tổ chức thực hiện các cam kết bền vững. Điều này có thể là yếu tố quyết định để các nhân viên tiềm năng lựa chọn nơi làm việc.   

Việc thể hiện rằng tổ chức của bạn quan tâm đến con người và hành tinh sẽ làm tăng khả năng đa dạng hóa và mở rộng phạm vi tuyển dụng những người có cùng chí hướng.  Nghiên cứu cho thấy rằng các tổ chức có mục tiêu phát triển bền vững sẽ nâng cao sự hài lòng và động lực của nhân viên vì điều đó mang lại nhiều ý nghĩa hơn cho những gì họ làm. Quan trọng hơn, việc có một chương trình phát triển bền vững mạnh mẽ sẽ cho nhân viên thấy rằng tổ chức của bạn đặt môi trường và con người lên trên lợi nhuận, thể hiện sự quan tâm và giá trị thực sự đối với nhân viên.

Nếu doanh nghiệp đang có nhu cầu xây dựng Hệ thống quản lý môi trường (EMS) theo tiêu chuẩn ISO 14001, vui lòng liên hệ với KNA CERT theo số Hotline: 0968.038.122 hoặc Email: salesmanager@knacert.com để được hướng dẫn cụ thể.