Hiểu về phát triển bền vững qua 2 chỉ thị CSRD và CSDĐ của EU

Liên minh châu Âu (EU) đang dẫn đầu trong việc thúc đẩy phát triển bền vững thông qua hai chỉ thị quan trọng: CSRD và CSDDD. Mặc dù đây là các quy định áp dụng trực tiếp cho doanh nghiệp tại EU, nhưng tầm ảnh hưởng của chúng vượt xa biên giới châu Âu, lan rộng đến cả những đối tác thương mại toàn cầu – trong đó có Việt Nam. Các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là những đơn vị có hoạt động xuất khẩu sang EU, đang chịu áp lực ngày càng lớn từ các yêu cầu nghiêm ngặt trong chuỗi cung ứng. Để tiếp tục giữ vững thị phần tại thị trường tiềm năng này, việc nắm bắt kịp thời các thay đổi, hiểu đúng bản chất chỉ thị và chuẩn bị báo cáo ESG không còn là lựa chọn – mà là điều bắt buộc. 

Trong bối cảnh đó, mối quan hệ thương mại giữa Việt Nam và EU đang phát triển tích cực nhờ Hiệp định EVFTA. Sau hơn bốn năm đi vào thực thi, EU hiện là thị trường xuất khẩu lớn thứ ba và là đối tác nhập khẩu lớn thứ năm của Việt Nam. Những sản phẩm chủ lực như điện thoại, linh kiện điện tử, giày dép, cà phê, gạo và thủy sản đã giúp Việt Nam trở thành đối tác cung ứng hàng hóa hàng đầu của EU trong khu vực ASEAN. 

Tuy nhiên, để duy trì và mở rộng vị thế này, doanh nghiệp Việt cần chủ động đáp ứng các tiêu chuẩn mới về môi trường, xã hội và quản trị doanh nghiệp (ESG). Những quy định mới như Fit for 55, CBAM, CSRD, CSDDD và EUDR đều là một phần trong chiến lược lớn hơn – Thỏa thuận Xanh châu Âu, được khởi xướng từ năm 2019 với mục tiêu đưa EU đạt trạng thái trung hòa khí thải vào năm 2050. 

Tại hội thảo “Sustainable Value Chain: From Vietnam to Global” do Green Transition Hub tổ chức, bà Asthildur Hjaltadottir – người sáng lập ESG Matters – đã nhấn mạnh rằng Thỏa thuận Xanh chính là nền tảng định hình nên các chỉ thị như CSRD và CSDDD. Đây không chỉ đơn thuần là một chiến lược phát triển xanh, mà còn là khung pháp lý mang tính định hướng để chuyển đổi mô hình kinh tế của EU theo hướng bền vững. 

Chiến lược này tập trung vào nhiều mục tiêu quan trọng như trung hòa khí hậu, phát triển kinh tế tuần hoàn, xây dựng nền công nghiệp xanh, bảo vệ môi trường tự nhiên, thúc đẩy nông nghiệp bền vững, đồng thời bảo đảm sự công bằng về mặt xã hội và khí hậu. Để hiện thực hóa những mục tiêu đó, Hội đồng châu Âu và Nghị viện châu Âu đã lần lượt thông qua các bộ luật cụ thể nhằm biến tầm nhìn chiến lược thành các yêu cầu có thể thực thi và giám sát trong thực tế. 

CSRD – Chỉ thị về Báo cáo Phát triển bền vững của Doanh nghiệp 

Trong loạt các quy định mới của EU, CSRD – Chỉ thị về Báo cáo Phát triển Bền vững của Doanh nghiệp – được xem là một trong những thay đổi có tác động sâu rộng nhất. Chính thức có hiệu lực từ tháng 1 năm 2023, chỉ thị này thay thế cho NFRD (Chỉ thị Báo cáo Phi tài chính năm 2014), mở rộng đáng kể phạm vi và yêu cầu báo cáo đối với doanh nghiệp. 

CSRD buộc các doanh nghiệp không chỉ báo cáo chi tiết về tác động môi trường và xã hội từ hoạt động kinh doanh, mà còn phải thể hiện rõ ảnh hưởng trong toàn bộ chuỗi giá trị mà họ tham gia. Dự kiến khoảng 42.500 doanh nghiệp trên toàn cầu sẽ nằm trong phạm vi áp dụng của chỉ thị, bao gồm cả các công ty ngoài EU nếu đạt ngưỡng quy định. 

Một điểm nổi bật trong CSRD là khái niệm “tính trọng yếu kép” – tức doanh nghiệp cần đánh giá đồng thời cả hai chiều: tác động họ gây ra đối với môi trường và xã hội, cũng như những rủi ro hoặc cơ hội mà các yếu tố bền vững có thể mang lại cho chính họ. 

Để đảm bảo tính minh bạch và thống nhất, doanh nghiệp phải sử dụng bộ tiêu chuẩn ESRS (Bộ Tiêu chuẩn Báo cáo Bền vững Châu Âu) khi lập báo cáo. Các báo cáo này phải được kiểm toán – ban đầu là kiểm toán giới hạn, nhưng sẽ ngày càng nghiêm ngặt hơn theo thời gian. Quan trọng hơn, báo cáo là phần không thể tách rời của báo cáo quản trị, và sẽ được nộp thông qua một cổng thông tin kỹ thuật số do EU phát triển. 

Theo bà Asthildur Hjaltadottir, các báo cáo đầu tiên theo chuẩn CSRD đã bắt đầu được công bố, cho thấy mức độ phức tạp và thách thức mà doanh nghiệp phải đối mặt trong quá trình tuân thủ. 

CSDDD – Chỉ thị về Thẩm định Trách nhiệm bền vững của Doanh nghiệp 

Bên cạnh CSRD, CSDDD – Chỉ thị về Thẩm định Trách nhiệm Bền vững của Doanh nghiệp – cũng đóng một vai trò không kém phần quan trọng trong hệ sinh thái phát triển bền vững mà EU đang xây dựng. Chỉ thị này chính thức có hiệu lực từ tháng 7 năm 2024, với mục tiêu đặt ra là thúc đẩy hành vi kinh doanh có trách nhiệm và phát triển bền vững, không chỉ giới hạn trong nội bộ doanh nghiệp mà còn trong toàn bộ chuỗi giá trị. 

Một điểm đặc biệt của CSDDD chính là phạm vi tác động rộng lớn: doanh nghiệp không chỉ chịu trách nhiệm với hoạt động của mình, mà còn phải quản lý cả các rủi ro và ảnh hưởng trong chuỗi cung ứng, bao gồm cả đối tác kinh doanh và công ty con. Theo đó, chỉ thị này hướng tới một mô hình kinh tế công bằng, trong đó doanh nghiệp đóng vai trò trung tâm trong chuyển đổi sang phát triển bền vững. 

CSDDD chủ yếu áp dụng cho các doanh nghiệp lớn tại EU – những công ty có trên 1.000 nhân viên và doanh thu toàn cầu trên 450 triệu euro. Tuy nhiên, khoảng 900 doanh nghiệp ngoài EU có doanh thu ròng tương đương tại thị trường này cũng sẽ thuộc phạm vi điều chỉnh. Dù các doanh nghiệp vừa và nhỏ không chịu ảnh hưởng trực tiếp, họ vẫn có thể bị tác động gián tiếp thông qua yêu cầu từ đối tác lớn trong chuỗi cung ứng. 

Mỗi quốc gia thành viên EU sẽ thành lập cơ quan giám sát và thực thi riêng, có quyền áp dụng các biện pháp xử phạt nếu doanh nghiệp vi phạm các quy định của CSDDD. 

CSRD và CSDDD: Những điểm tương đồng và khác biệt đáng chú ý 

Cả CSRD và CSDDD đều là hai công cụ pháp lý then chốt trong chiến lược phát triển bền vững của EU, với mục tiêu buộc doanh nghiệp hành động có trách nhiệm hơn đối với môi trường và xã hội. Hai chỉ thị này cùng chia sẻ nhiều điểm chung, như yêu cầu báo cáo minh bạch các vấn đề liên quan đến ESG (môi trường, xã hội và quản trị), xây dựng kế hoạch hành động cụ thể, và áp dụng cách tiếp cận hai chiều – tức đánh giá cả ảnh hưởng từ bên trong ra ngoài (inside-out) lẫn từ bên ngoài vào trong (outside-in). 

Tuy nhiên, mỗi chỉ thị lại có những khác biệt rõ ràng trong cách áp dụng và phạm vi điều chỉnh. Với CSRD, doanh nghiệp được phép xác định ngưỡng “trọng yếu” – tức chọn lọc những vấn đề thực sự quan trọng để đưa vào báo cáo. Ngược lại, CSDDD không cho phép “lược bỏ”: bất kỳ rủi ro hay tác động nào được xác định trong quá trình thẩm định đều phải được xử lý, ưu tiên theo mức độ nghiêm trọng. 

CSRD bao quát toàn bộ chuỗi giá trị, từ khâu đầu vào đến khi sản phẩm đến tay người tiêu dùng, trong khi CSDDD tập trung mạnh vào chuỗi cung ứng – nơi các rủi ro đạo đức, lao động và môi trường thường tiềm ẩn nhiều thách thức. Đặc biệt, CSDDD yêu cầu doanh nghiệp xem xét lại các chính sách mua hàng và điều khoản hợp đồng để bảo vệ nhà cung cấp nhỏ, điều mà CSRD không quy định. Ngoài ra, CSRD hướng đến báo cáo cả rủi ro và cơ hội, còn CSDDD chỉ tập trung vào khía cạnh rủi ro. 

Theo chuyên gia ESG Matters, mặc dù có hai chỉ thị riêng biệt, doanh nghiệp không nhất thiết phải lập hai bản báo cáo riêng. Thông tin liên quan đến CSDDD hoàn toàn có thể được tích hợp vào báo cáo CSRD, giúp giảm bớt gánh nặng hành chính và tạo sự liền mạch trong quản trị bền vững. 

Doanh nghiệp Việt Nam cần chuẩn bị ra sao? 

Với vị thế là một trong 10 quốc gia xuất khẩu lớn nhất vào EU, doanh nghiệp Việt Nam đang trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu của nhiều công ty châu Âu. Điều này đồng nghĩa với việc, dù không chịu áp dụng trực tiếp các chỉ thị như CSRD hay CSDDD, các nhà cung cấp tại Việt Nam vẫn sẽ thường xuyên nhận được yêu cầu từ đối tác EU về việc cung cấp thông tin, dữ liệu phục vụ báo cáo. Việc không đáp ứng kịp các yêu cầu này có thể khiến doanh nghiệp đánh mất cơ hội hợp tác, thậm chí bị loại khỏi chuỗi cung ứng. 

Chuyên gia khẳng định: “Điều này là chắc chắn sẽ xảy ra”. 

Tranh luận và điều chỉnh các chỉ thị: Hướng đi nào cho tương lai? 

Trong bối cảnh thực thi CSRD và CSDDD gặp nhiều khó khăn, một khái niệm mới đang được nhắc đến nhiều là “omnibus” – gói đề xuất điều chỉnh do Ủy ban châu Âu đưa ra nhằm đơn giản hóa quy định, giảm áp lực cho doanh nghiệp. Đề xuất này tác động trực tiếp đến cả hai chỉ thị, bao gồm việc thu hẹp phạm vi đối tượng bắt buộc báo cáo, giảm yêu cầu liên quan đến chuỗi giá trị với doanh nghiệp nhỏ, điều chỉnh lại bộ tiêu chuẩn báo cáo và hoãn một số mốc thời gian thực hiện. 

Dù có nhiều ý kiến trái chiều xoay quanh “omnibus”, nhưng thực tế là EU đang xem xét nghiêm túc các thay đổi để cân bằng giữa mục tiêu phát triển bền vững và năng lực tuân thủ của doanh nghiệp. Một số người ủng hộ hoãn lại vì cho rằng quy định quá phức tạp và chưa phù hợp với mọi đối tượng; trong khi đó, những người phản đối cho rằng các doanh nghiệp đã sẵn sàng và việc trì hoãn sẽ làm chậm tiến trình chuyển đổi xanh. 

Vào ngày 3/4/2025, Nghị viện châu Âu đã thông qua đề xuất “stop the clock package” – một phần của nỗ lực này, cho phép lùi thời hạn áp dụng CSDDD thêm 2 năm và CSRD thêm 1 năm. Tuy nhiên, việc áp dụng chính thức vẫn cần sự phê chuẩn cuối cùng từ Hội đồng các Bộ trưởng EU. Song song đó, EFRAG – cơ quan chịu trách nhiệm xây dựng tiêu chuẩn báo cáo phát triển bền vững – cũng được giao nhiệm vụ đánh giá và đơn giản hóa lại bộ chuẩn mực, với thời hạn hoàn thành vào tháng 10 sắp tới. 

Trong bối cảnh các quy định liên tục thay đổi, doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động cập nhật thông tin, đánh giá năng lực nội tại và sẵn sàng thích ứng. Việc hiểu đúng – và chuẩn bị đúng – sẽ giúp doanh nghiệp không chỉ duy trì mối quan hệ bền vững với các đối tác EU, mà còn tạo nền móng vững chắc cho chiến lược phát triển dài hạn trong môi trường kinh doanh toàn cầu đầy biến động. 

---------------------------------------------------------------------------------------------------- 

KNA CERT cung cấp dịch vụ hướng dẫn triển khai và lập báo cáo theo các tiêu chí ESG, giúp doanh nghiệp xuất khẩu đáp ứng các chỉ thị của EU. Quý Doanh Nghiệp vui lòng liên hệ theo số Hotline: 0968.038.122 hoặc Email: salesmanager@knacert.com để biết thêm thông tin chi tiết.