Kịch bản phát thải khí nhà kính là gì? Các nhóm kịch bản ở Việt Nam & Thế giới

Biến đổi khí hậu đang trở thành một vấn đề cấp bách trên toàn cầu, và Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Trong bối cảnh này, thuật ngữ "kịch bản phát thải khí nhà kính" được nhắc đến thường xuyên trong các báo cáo về môi trường. Vậy kịch bản phát thải khí nhà kính là gì? Hãy cùng KNA CERT tìm hiểu chi tiết trong bài viết này.

Kịch bản phát thải khí nhà kính là gì?

Kịch bản phát thải khí nhà kính là một dự báo hoặc mô hình về lượng khí nhà kính (bao gồm hơi nước, CO2, CH4, N2O, O3 và các khí CFC) sẽ được thải ra trong một khoảng thời gian nhất định trong tương lai gây nên hiệu ứng nhà kính. Các kịch bản này không phải là một tiên đoán chắc chắn, mà là một tập hợp các giả định về các yếu tố có thể ảnh hưởng đến lượng khí thải, chẳng hạn như tốc độ phát triển kinh tế, chính sách môi trường, tiến bộ công nghệ và hành vi tiêu dùng của con người. Các kịch bản này có thể được sử dụng để đánh giá tác động của biến đổi khí hậu, xây dựng các chính sách ứng phó và lập kế hoạch giảm phát thải phù hợp.

Việc xây dựng và phân tích kịch bản phát thải khí nhà kính không chỉ giúp dự đoán những rủi ro của biến đổi khí hậu mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc hoạch định chính sách môi trường, hỗ trợ các quốc gia trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh và phát triển bền vững.

Các nhóm kịch bản phát thải khí nhà kính trên Thế giới

Các kịch bản phát thải khí nhà kính được xây dựng nhằm mô phỏng những xu hướng phát thải trong tương lai, dựa trên các yếu tố kinh tế, công nghệ, chính sách và nhân khẩu học. Theo từng giai đoạn nghiên cứu, các nhà khoa học đã phát triển nhiều bộ kịch bản khác nhau để phản ánh sự thay đổi của thế giới. Dưới đây là các nhóm kịch bản chính đã được sử dụng rộng rãi.

1. Nhóm kịch bản SA90

Đây là một trong những kịch bản phát thải khí nhà kính sớm nhất, được xây dựng vào năm 1990 và sử dụng trong Báo cáo Đánh giá lần thứ nhất của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC). SA90 bao gồm bốn kịch bản (A, B, C và D), mỗi kịch bản mô tả một con đường phát triển kinh tế và xã hội khác nhau, từ đó dẫn đến các mức độ phát thải khí nhà kính khác nhau trong tương lai. Đặc điểm chính của kịch bản SA90 là tính đơn giản so với các kịch bản phát thải sau này, tập trung vào các khí nhà kính chính như carbon dioxide (CO2), methane (CH4) và nitrous oxide (N2O), và thời gian dự báo ngắn, thường là đến năm 2100. Kịch bản SA90 là cơ sở ban đầu quan trọng để hiểu về các kịch bản phát thải khí nhà kính và tác động của chúng đối với biến đổi khí hậu, và có thể được sử dụng để so sánh với các kịch bản phát thải khác được xây dựng sau này.

Tuy nhiên, kịch bản SA90 cũng có những hạn chế như giả định đơn giản và thiếu các yếu tố mới như các công nghệ giảm phát thải và các chính sách ứng phó với biến đổi khí hậu. Mặc dù có những hạn chế, kịch bản SA90 vẫn là một tài liệu quan trọng trong lịch sử nghiên cứu về biến đổi khí hậu. Nó đã đóng góp vào sự hiểu biết ban đầu về các kịch bản phát thải khí nhà kính và là cơ sở để phát triển các kịch bản phức tạp hơn sau này.

2. Nhóm kịch bản IS92

Kịch bản này được phát triển bởi Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC) vào năm 1992, là một tập hợp các kịch bản phát thải khí nhà kính nhằm dự đoán xu hướng phát thải khí nhà kính và tác động của chúng đối với khí hậu toàn cầu. Các kịch bản IS92 bao gồm sáu kịch bản chính (IS92a đến IS92f), mỗi kịch bản đều dựa trên các giả định khác nhau về tăng trưởng kinh tế, dân số, công nghệ và chính sách môi trường. Mục đích của các kịch bản IS92 là cung cấp một phạm vi rộng các khả năng về tương lai, từ đó giúp các nhà hoạch định chính sách có cái nhìn toàn diện và đưa ra các biện pháp ứng phó thích hợp.

Kịch bản IS92 đã tạo ra một bước ngoặt quan trọng trong nghiên cứu về biến đổi khí hậu, cung cấp nền tảng cho nhiều nghiên cứu sau này và là cơ sở cho các kịch bản phát thải khí nhà kính tiên tiến hơn như SRES và RCP. Những kịch bản này đã giúp các nhà khoa học và nhà hoạch định chính sách hiểu rõ hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến phát thải khí nhà kính và tác động tiềm tàng của chúng đối với biến đổi khí hậu.

3. Nhóm kịch bản SRES (Special Report on Emissions Scenarios)

Đây là một tập hợp các kịch bản phát thải khí nhà kính được xây dựng bởi Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC) được công bố vào năm 2000. SRES bao gồm 40 kịch bản, được nhóm lại thành bốn "họ" kịch bản chính (A1, A2, B1, B2), mỗi họ đại diện cho một hướng phát triển kinh tế, xã hội và công nghệ khác nhau trong tương lai. Đặc điểm chính của kịch bản SRES là tính đa dạng và chi tiết, cung cấp một loạt các kịch bản đa dạng, phản ánh sự không chắc chắn về các yếu tố ảnh hưởng đến lượng phát thải khí nhà kính. Việc phân loại các kịch bản thành bốn họ (A1, A2, B1, B2) giúp người dùng dễ dàng hơn trong việc lựa chọn và so sánh các kịch bản phù hợp với mục đích nghiên cứu của mình. Các kịch bản SRES cung cấp thông tin quan trọng để đánh giá rủi ro liên quan đến biến đổi khí hậu và xây dựng các chính sách ứng phó phù hợp.

Kịch bản SRES đã đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nghiên cứu và đánh giá về biến đổi khí hậu, đồng thời hỗ trợ các nhà hoạch định chính sách đưa ra các biện pháp giảm thiểu phát thải khí nhà kính và ứng phó với biến đổi khí hậu.

4. Nhóm kịch bản RCP (Representative Concentration Pathways)

Đây là một tập hợp các kịch bản phát thải khí nhà kính được sử dụng rộng rãi trong các nghiên cứu về biến đổi khí hậu. RCPs được phát triển bởi cộng đồng khoa học toàn cầu và công bố trong Báo cáo Đánh giá lần thứ năm của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC). RCP được thiết kế nhằm mô phỏng các kịch bản phát thải và tác động của chúng đến nhiệt độ toàn cầu, mực nước biển dâng và hiện tượng thời tiết cực đoan. 

Có bốn kịch bản RCP chính được sử dụng trong AR5: RCP2.6, RCP4.5, RCP6.0 và RCP8.5, được đặt tên dựa trên mức độ phóng xạ của chúng vào năm 2100, đo bằng đơn vị watt trên mét vuông (W/m²). Mỗi kịch bản giả định một mức độ phát thải khí nhà kính khác nhau. Ý nghĩa của kịch bản RCP là cung cấp cơ sở để đánh giá các tác động tiềm tàng của biến đổi khí hậu, giúp các nhà hoạch định chính sách hiểu rõ hơn về các kịch bản phát thải khác nhau và lựa chọn các biện pháp ứng phó phù hợp, và được sử dụng để phát triển và kiểm định các mô hình khí hậu, giúp cải thiện khả năng dự báo biến đổi khí hậu.

Kịch bản phát thải khí nhà kính ở Việt Nam

Việt Nam cũng đã xây dựng nhiều kịch bản phát thải khác nhau, dựa trên các giả định về phát triển kinh tế, công nghệ và chính sách môi trường:

1. Kịch bản cơ bản (BAU - Business As Usual)

Đây là kịch bản không có sự can thiệp mạnh mẽ từ chính phủ hay thay đổi lớn trong công nghệ và hành vi xã hội. Trong trường hợp này, nếu Việt Nam tiếp tục phụ thuộc vào các nguồn năng lượng hóa thạch và không kiểm soát chặt chẽ các ngành phát thải, lượng khí nhà kính có thể đạt mức 700-900 MtCO2e vào năm 2050, gấp hơn hai lần so với hiện tại. Điều này không chỉ gây áp lực lên môi trường mà còn khiến Việt Nam khó đáp ứng các cam kết quốc tế.

2. Kịch bản giảm thiểu

Đây là hướng đi mà Việt Nam đang nỗ lực theo đuổi, với mục tiêu giảm phát thải thông qua các biện pháp cụ thể. Kịch bản này bao gồm việc tăng tỷ lệ năng lượng tái tạo (như điện mặt trời, điện gió) lên 30-40% trong cơ cấu năng lượng vào năm 2030, cải thiện hiệu suất sử dụng năng lượng trong công nghiệp và xây dựng, cũng như áp dụng các kỹ thuật canh tác bền vững trong nông nghiệp để giảm khí metan. Theo kịch bản này, lượng phát thải có thể được khống chế ở mức khoảng 500 MtCO2e vào năm 2050 nếu các biện pháp được thực hiện đồng bộ.

3. Kịch bản phát thải ròng bằng 0

Cam kết tại Hội nghị COP26 năm 2021, Việt Nam đặt mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050. Đây là kịch bản tham vọng nhất, đòi hỏi sự chuyển đổi toàn diện sang nền kinh tế xanh. Nó bao gồm việc loại bỏ dần nhiệt điện than, phát triển giao thông công cộng sử dụng năng lượng sạch, trồng rừng quy mô lớn để tăng hấp thụ carbon, và ứng dụng công nghệ tiên tiến như thu giữ và lưu trữ carbon (CCS).

Vai trò của kịch bản phát thải khí nhà kính

1. Đánh giá xu hướng phát thải trong tương lai

Kịch bản phát thải khí nhà kính đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá và dự báo xu hướng phát thải khí nhà kính trong tương lai. Các kịch bản này xem xét nhiều yếu tố như tăng trưởng kinh tế, dân số, công nghệ, chính sách năng lượng và sử dụng đất để đưa ra các dự báo về lượng khí thải trong tương lai. Bằng cách sử dụng các kịch bản này, các nhà khoa học và nhà hoạch định chính sách có thể hình dung được các tình huống khác nhau. Nhờ đó, họ có thể đưa ra các quyết định phù hợp để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.

Ví dụ, kịch bản RCP 8.5 dự báo một thế giới tiếp tục phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, dẫn đến nhiệt độ toàn cầu có thể tăng hơn 4°C vào cuối thế kỷ 21. Ngược lại, kịch bản RCP 2.6 cho thấy nếu nhân loại có hành động mạnh mẽ để giảm phát thải, mức tăng nhiệt độ có thể được giữ dưới 2°C, giúp giảm thiểu các tác động tiêu cực lên môi trường.

2. Xây dựng chiến lược giảm thiểu phát thải

Một trong những vai trò quan trọng của kịch bản phát thải khí nhà kính là giúp các quốc gia và tổ chức quốc tế xây dựng các chiến lược giảm thiểu phát thải hiệu quả. Dựa trên các kịch bản này, các chính phủ có thể xác định được các ngành công nghiệp và hoạt động gây phát thải lớn nhất, từ đó triển khai các biện pháp giảm thiểu và cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng.

3. Đánh giá tác động của chính sách

Kịch bản phát thải khí nhà kính cung cấp thông tin quan trọng để các nhà hoạch định chính sách xây dựng các biện pháp ứng phó với biến đổi khí hậu hiệu quả. Các kịch bản này giúp chúng ta đánh giá được mức độ nghiêm trọng của vấn đề, xác định các lĩnh vực cần ưu tiên và lựa chọn các giải pháp giảm thiểu và thích ứng phù hợp. Bằng cách mô phỏng các kịch bản khác nhau, các nhà hoạch định chính sách có thể so sánh và đánh giá hiệu quả của các biện pháp đã được triển khai, từ đó điều chỉnh và tối ưu hóa các chính sách để đạt được mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính.

Ví dụ, dựa trên các kịch bản phát thải, các chính phủ có thể đặt ra các mục tiêu giảm phát thải, khuyến khích sử dụng năng lượng sạch, phát triển giao thông xanh, và xây dựng các biện pháp thích ứng với biến đổi khí hậu.

4. Nâng cao nhận thức cộng đồng

Kịch bản phát thải khí nhà kính cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về vấn đề biến đổi khí hậu và tầm quan trọng của việc giảm phát thải khí nhà kính. Bằng cách trình bày các kịch bản khác nhau, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về những hậu quả tiềm tàng của việc không hành động và tầm quan trọng của việc giảm phát thải khí nhà kính. Điều này có thể thúc đẩy các hành động cá nhân và tập thể để bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu.

5. Hỗ trợ nghiên cứu và phát triển công nghệ

Bên cạnh việc hỗ trợ hoạch định chính sách, các kịch bản phát thải còn có vai trò quan trọng trong định hướng phát triển kinh tế và công nghệ. Kịch bản phát thải khí nhà kính là công cụ quan trọng trong việc định hướng và hỗ trợ nghiên cứu, phát triển các công nghệ xanh và bền vững. Bằng cách dự báo các xu hướng phát thải trong tương lai, các nhà khoa học và kỹ sư có thể tập trung vào phát triển các giải pháp công nghệ nhằm giảm thiểu phát thải khí nhà kính và tăng cường hiệu quả sử dụng tài nguyên. Các chính phủ và doanh nghiệp có thể lên kế hoạch phát triển các công nghệ sạch như năng lượng mặt trời, gió, hydro xanh và công nghệ thu giữ carbon (CCS).

Bài viết trên đây của KNA CERT đã cung cấp những thông tin chi tiết về kịch bản phát thải khí nhà kính là gì? Nếu Quý doanh nghiệp quan tâm đến dịch vụ hướng dẫn kiểm kê khí nhà kính và lập báo cáo phát thải, vui lòng liên hệ với KNA CERT để được hỗ trợ tốt nhất. 

• Trụ sở chính: Tầng 11, Tòa nhà Ladeco Building, 266 Đội Cấn, Ba Đình, Hà Nội
• Chi nhánh: Tầng 7, Tòa nhà Thủy Lợi 4, 205A Nguyễn Xí, Phường 26, Quận Bình Thạnh, TPHCM
• Facebook: https://www.facebook.com/KNACertification
• Hotline: 0968.038.122
• Email: salesmanager@knacert.com