Tác động của EUDR đến doanh nghiệp: Góc nhìn đa chiều 

Quy định Chống phá rừng của EU (EUDR) là quy định pháp lý, tạo ra một làn sóng chấn động mạnh mẽ trong cộng đồng kinh doanh toàn cầu. Đối với các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực nông sản và gỗ, việc hiểu rõ tác động của EUDR đến doanh nghiệp không chỉ là yêu cầu tuân thủ, mà còn là yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh trong kỷ nguyên mới. Bài viết này của KNA CERT sẽ phân tích sâu, đa chiều những tác động này, từ những thay đổi trong vận hành hàng ngày đến việc tái định hình lại toàn bộ chiến lược kinh doanh dài hạn. 

EUDR tác động trực tiếp lên Chuỗi cung ứng & Quy trình vận hành 

Đây là khía cạnh chịu ảnh hưởng đầu tiên và rõ rệt nhất khi EUDR có hiệu lực. Quy định này tấn công thẳng vào phương thức hoạt động truyền thống, buộc các doanh nghiệp phải thực hiện cải cách hệ thống vận hành của mình. 

1. Yêu cầu tái cấu trúc toàn diện chuỗi cung ứng

Mô hình chuỗi cung ứng nông sản truyền thống tại Việt Nam, vốn phức tạp với nhiều tầng lớp trung gian (nông hộ -> thương lái -> đại lý thu mua -> nhà chế biến -> nhà xuất khẩu. EUDR yêu cầu doanh nghiệp phải loại bỏ các "điểm mù" trong chuỗi.  

Doanh nghiệp không thể chỉ đơn giản mua hàng qua thương lái mà không biết chính xác sản phẩm đó đến từ mảnh vườn nào. Thay vào đó, họ phải xây dựng các chuỗi cung ứng ngắn hơn, trực tiếp hơn, có khả năng truy vết ngược dòng chảy sản phẩm về tận lô đất canh tác ban đầu. Điều này đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ, thậm chí là ký kết hợp đồng trực tiếp với các nông hộ hoặc hợp tác xã. 

2. Bắt buộc số hóa và áp dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc

Lời nói và cam kết trên giấy tờ không còn đủ. EUDR yêu cầu bằng chứng cụ thể, và bằng chứng đó phải đến từ dữ liệu. Doanh nghiệp bắt buộc phải đầu tư vào công nghệ để đáp ứng yêu cầu này. 

• Thu thập tọa độ địa lý (Geolocation): Phải trang bị cho đội ngũ thu mua hoặc nông dân các ứng dụng di động có khả năng ghi lại tọa độ GPS chính xác của từng lô đất. 

• Hệ thống quản lý dữ liệu: Cần một nền tảng phần mềm (có thể là Blockchain, SCM - Supply Chain Management) để lưu trữ, quản lý và liên kết dữ liệu của từng lô hàng với thông tin nguồn gốc của nó một cách an toàn, minh bạch và không thể thay đổi. 

• Phân tích dữ liệu vệ tinh: Các doanh nghiệp lớn thậm chí cần sử dụng dữ liệu hình ảnh vệ tinh để xác minh rằng khu vực canh tác của họ không phải là đất có được từ phá rừng sau mốc 31/12/2020. 

3. Thay đổi trong quy trình thẩm định và báo cáo (Due Diligence)

Thẩm định không còn là một lựa chọn mà là một quy trình bắt buộc và liên tục. Trước mỗi lô hàng xuất khẩu sang EU, doanh nghiệp (hoặc nhà nhập khẩu EU) phải thực hiện và lưu trữ một Báo cáo Thẩm định Chuyên sâu (Due Diligence Statement - DDS). Quy trình này bao gồm ba bước cốt lõi: thu thập thông tin, đánh giá rủi ro và áp dụng biện pháp giảm thiểu rủi ro. Điều này có nghĩa là phòng xuất nhập khẩu và phòng thu mua phải có thêm các quy trình làm việc mới, chi tiết và đòi hỏi sự tỉ mỉ cao hơn rất nhiều so với trước đây. 

Tác động của EUDR đến doanh nghiệp trên phương diện Tài chính 

Mọi thay đổi về vận hành và chiến lược đều quy về bài toán tài chính. EUDR tạo ra cả áp lực chi phí và cơ hội doanh thu mới, đòi hỏi các nhà quản lý tài chính phải có một cái nhìn nhạy bén. 

1. Gánh nặng chi phí tuân thủ trong ngắn hạn

Không thể phủ nhận rằng việc tuân thủ EUDR đi kèm với một khoản đầu tư ban đầu đáng kể. Các chi phí này bao gồm: 

• Chi phí công nghệ: Tiền mua bản quyền phần mềm, phát triển ứng dụng, mua sắm thiết bị. 

• Chi phí vận hành: Chi phí cho nhân sự đi khảo sát thực địa, thu thập dữ liệu, chi phí xác minh thông tin. 

• Chi phí đào tạo: Tổ chức các khóa học cho nhân viên và nông dân về các yêu cầu của EUDR. 

• Chi phí kiểm toán và chứng nhận: Thuê các đơn vị độc lập để đánh giá và xác nhận hệ thống tuân thủ của doanh nghiệp. 
  Đây là một rào cản lớn, đặc biệt đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ có nguồn vốn hạn chế. 

2. Rủi ro tài chính nghiêm trọng từ việc không tuân thủ

Tuy nhiên, chi phí của việc không làm gì còn lớn hơn rất nhiều. Nếu không tuân thủ, doanh nghiệp sẽ đối mặt với: 

• Mất hoàn toàn thị trường EU: Đây là rủi ro lớn nhất, có thể khiến doanh thu sụt giảm nghiêm trọng, đặc biệt với các công ty có tỷ trọng xuất khẩu sang EU cao. 

• Các khoản phạt nặng: Cơ quan chức năng của các nước thành viên EU có quyền áp dụng các mức phạt lên tới 4% tổng doanh thu hàng năm của công ty tại EU. 

• Tịch thu hàng hóa: Các lô hàng không tuân thủ sẽ bị tịch thu tại cảng. 

• Mất uy tín và hợp đồng: Các đối tác, nhà nhập khẩu sẽ ngay lập tức cắt hợp đồng để tránh rủi ro liên đới. 

3. Cơ hội gia tăng biên lợi nhuận và tiếp cận vốn xanh

Ở chiều ngược lại, việc tuân thủ EUDR mở ra cơ hội tài chính hấp dẫn. Doanh nghiệp có thể định vị sản phẩm của mình ở phân khúc cao cấp, bán với giá cao hơn cho nhóm người tiêu dùng sẵn sàng trả tiền cho sự bền vững.  

Hơn nữa, một hồ sơ tuân thủ EUDR "sạch" giúp doanh nghiệp trở nên hấp dẫn hơn trong mắt các quỹ đầu tư ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị) và các ngân hàng cung cấp tín dụng xanh với lãi suất ưu đãi. Đây là nguồn lực tài chính quý giá để tái đầu tư và mở rộng quy mô. 

Tác động của EUDR đến Chiến lược kinh doanh & Năng lực cạnh tranh 

EUDR không chỉ là một quy định kỹ thuật, nó là một yếu tố định hình lại luật chơi trên thị trường, buộc các doanh nghiệp phải suy nghĩ lại về chiến lược cốt lõi của mình. 

1. Định hình lại chiến lược sản phẩm và thị trường

Doanh nghiệp không thể tiếp tục cạnh tranh chỉ bằng giá hoặc chất lượng cảm quan. Yếu tố "bền vững" và "minh bạch" giờ đây đã trở thành một phần không thể thiếu của sản phẩm.  

Tác động của EUDR đến doanh nghiệp ở đây là thúc đẩy sự thay đổi trong chiến lược marketing và xây dựng thương hiệu. Câu chuyện thương hiệu giờ đây phải bao gồm cả hành trình của sản phẩm từ nông trại đến tay người tiêu dùng. Các chiến dịch marketing cần nhấn mạnh vào việc tuân thủ EUDR như một cam kết về trách nhiệm và chất lượng. 

2. Tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững cho người tiên phong

Trong cuộc đua tuân thủ này, những doanh nghiệp đi đầu sẽ giành được lợi thế cực lớn. Khi các đối thủ còn đang loay hoay, doanh nghiệp của bạn đã có một hệ thống hoàn chỉnh, có thể tự tin cung cấp hàng hóa cho các nhà nhập khẩu khó tính nhất.  

Sự tuân thủ EUDR trở thành một điểm bán hàng độc đáo mà các đối thủ không dễ dàng sao chép trong ngắn hạn. Lợi thế này giúp doanh nghiệp xây dựng mối quan hệ đối tác chiến lược, lâu dài và chiếm lĩnh thị phần một cách vững chắc. 

3. Thúc đẩy hợp tác và liên kết ngành theo chiều sâu

Một doanh nghiệp đơn lẻ, dù lớn đến đâu, cũng khó có thể tự mình giải quyết bài toán EUDR một cách trọn vẹn. Quy định này tạo ra một áp lực tích cực, thúc đẩy sự liên kết và hợp tác trong toàn ngành.  

Các doanh nghiệp lớn sẽ phải làm việc chặt chẽ hơn với các hợp tác xã, hỗ trợ nông dân về kỹ thuật và công nghệ. Các hiệp hội ngành hàng sẽ đóng vai trò quan trọng hơn trong việc xây dựng các nền tảng dữ liệu chung, tổ chức đào tạo và làm việc với các cơ quan chính phủ. Sự hợp tác này tạo ra một hệ sinh thái mạnh mẽ hơn, nâng cao sức cạnh tranh chung của cả ngành nông sản Việt Nam. 

Tác động của EUDR đến Nguồn nhân lực & Văn hóa doanh nghiệp 

Tác động sâu sắc nhất và lâu dài nhất của EUDR lại nằm ở yếu tố con người và văn hóa tổ chức. 

1. Nhu cầu cấp thiết về nhân sự có chuyên môn ESG và EUDR

Các vị trí công việc mới sẽ xuất hiện và trở nên quan trọng, ví dụ như: Chuyên viên Tuân thủ Bền vững, Giám đốc Chuỗi cung ứng Bền vững, Chuyên gia Phân tích Dữ liệu ESG... Doanh nghiệp sẽ phải chủ động tìm kiếm, tuyển dụng hoặc đào tạo nội bộ để có được đội ngũ nhân sự am hiểu sâu về các yêu cầu pháp lý, quy trình thẩm định và công nghệ truy xuất nguồn gốc. Đây là một thách thức về nguồn nhân lực chất lượng cao. 

2. Yêu cầu đào tạo và nâng cao nhận thức toàn diện

Tuân thủ EUDR không phải là trách nhiệm của riêng một phòng ban nào. Nhận thức cần được lan tỏa từ cấp lãnh đạo cao nhất đến từng nhân viên. Tác động của EUDR đến doanh nghiệp đòi hỏi một chương trình đào tạo quy mô lớn để mọi người hiểu "tại sao" phải làm và "làm như thế nào". Khi tất cả mọi người cùng hiểu và cùng chung một mục tiêu, quá trình chuyển đổi sẽ diễn ra thuận lợi hơn rất nhiều. 

3. Chuyển dịch văn hóa doanh nghiệp sang hướng minh bạch và trách nhiệm

Đây có lẽ là tác động mang tính di sản nhất. EUDR buộc doanh nghiệp phải chuyển đổi từ văn hóa kinh doanh có phần khép kín sang một văn hóa mở, minh bạch và có trách nhiệm giải trình. Mọi quyết định, từ việc lựa chọn nhà cung cấp đến quy trình sản xuất, đều phải dựa trên dữ liệu và có thể chứng minh được. Văn hóa này, một khi đã được hình thành, sẽ trở thành nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp trong nhiều thập kỷ tới, không chỉ để đáp ứng EUDR mà còn nhiều quy định tương tự khác trong tương lai. 

Có thể nói tác động của EUDR đến doanh nghiệp là vô cùng sâu rộng và đa chiều, vượt xa một rào cản kỹ thuật thông thường. Nó là một cuộc sàng lọc toàn diện, đòi hỏi sự thay đổi gốc rễ trong tư duy, quy trình vận hành, chiến lược tài chính và văn hóa tổ chức.  

Thay vì nhìn nhận EUDR như một gánh nặng, các doanh nghiệp Việt Nam nên xem đây là một chất xúc tác mạnh mẽ cho quá trình chuyển đổi tất yếu. Những ai chủ động, dũng cảm đối mặt và đầu tư một cách chiến lược sẽ không chỉ tồn tại, mà còn bứt phá và vươn lên một tầm cao mới. Hãy liên hệ với KNA CERT theo số Hotline: 0968.038.122 hoặc Email: salesmanager@knacert.com để được hướng dẫn triển khai EUDR một cách hiệu quả.