Chuẩn bị thích ứng với Quy định của EU về phá rừng (EUDR)

Phá rừng từ lâu đã trở thành một mối quan tâm toàn cầu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường và hệ sinh thái. Theo thống kê, có đến 90% các vụ phá rừng trên thế giới xuất phát từ nhu cầu mở rộng diện tích canh tác nông nghiệp. Điều này đồng nghĩa với việc một phần các sản phẩm nông sản hiện nay đang gián tiếp góp phần thúc đẩy vấn nạn này.

EU và Quy định chống phá rừng

Nhằm giải quyết tình trạng phá rừng, Liên minh châu Âu (EU) đã ban hành Quy định về các sản phẩm không gây suy thoái rừng (EUDR) vào tháng 6/2023. Theo Tiến sĩ Rui Ludovino, Cố vấn chương trình Hành động vì khí hậu, Môi trường, Việc làm và Chính sách xã hội của EU tại Việt Nam, quy định này được xem là một bước đi mang tính đột phá, góp phần nâng cao trách nhiệm của các bên liên quan trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Mặc dù quy định đã có hiệu lực, EU vẫn quyết định lùi thời hạn áp dụng nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp thích nghi. Cụ thể, các công ty vừa và lớn sẽ phải tuân thủ EUDR từ cuối năm 2025, trong khi các doanh nghiệp siêu nhỏ và nhỏ sẽ có thời hạn đến tháng 7/2026. Việc gia hạn này không làm thay đổi bản chất của quy định mà chỉ nhằm giúp các doanh nghiệp có thêm thời gian để đáp ứng các yêu cầu thẩm định sản phẩm.

EUDR không chỉ hướng đến việc giảm thiểu tác động của thương mại đối với nạn phá rừng mà còn góp phần vào cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ đa dạng sinh học. Với tư cách là một trong những nước xuất khẩu gỗ, cà phê và cao su lớn trên thế giới, Việt Nam vừa đối mặt với thách thức vừa có cơ hội từ quy định này. Các doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động điều chỉnh quy trình sản xuất và thương mại để đảm bảo sản phẩm của mình không gây suy thoái rừng. Việc thiết lập các hệ thống thẩm định kinh doanh chặt chẽ sẽ là yếu tố then chốt giúp nâng cao uy tín của Việt Nam trong thị trường quốc tế.

Theo TS. Ludovino, EUDR đánh dấu sự chuyển đổi từ hành động tự nguyện sang khuôn khổ pháp lý. Các doanh nghiệp xuất khẩu vào EU sẽ phải thực hiện thẩm định thực tế, đảm bảo sản phẩm của họ không liên quan đến hoạt động phá rừng sau năm 2020. Ngoài ra, sản phẩm cũng cần tuân thủ luật pháp quốc gia và cung cấp dữ liệu định vị địa lý cho từng lô hàng. Điều quan trọng là quy định này không nhằm vào quốc gia hay nhà sản xuất mà nhắm trực tiếp vào các nhà điều hành và thương nhân.

Để đáp ứng yêu cầu của EUDR, doanh nghiệp Việt Nam cần xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc đáng tin cậy và triển khai quy trình thẩm định thực tế nghiêm ngặt. Dù đây là một thách thức không nhỏ, nhưng nếu thực hiện tốt, Việt Nam sẽ có cơ hội nâng cao năng lực cạnh tranh và khẳng định vị thế của mình trên thị trường xuất khẩu bền vững toàn cầu.

Tuân thủ EUDR mang đến cơ hội gì?

Việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm theo quy định của EUDR có thể là một thách thức đối với nhiều doanh nghiệp và hộ nông dân. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội lớn giúp nâng cao tính minh bạch trong chuỗi cung ứng và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các nhà sản xuất nhỏ lẻ, đặc biệt là tại Việt Nam. Khi áp dụng hệ thống định vị địa lý vào sản xuất, nông dân có thể giành được quyền kiểm soát tốt hơn đối với chuỗi giá trị, từ đó giao dịch trực tiếp với các nhà cung cấp và hưởng mức giá công bằng hơn.

Bên cạnh đó, EUDR không chỉ đưa ra yêu cầu mà còn mở ra cơ hội hỗ trợ kỹ thuật và xây dựng năng lực từ các đối tác kinh doanh. Điều này giúp các hộ nông dân nhỏ và hợp tác xã có thể đáp ứng tiêu chuẩn về sản phẩm không phá rừng mà không phải đối mặt với gánh nặng tài chính quá lớn.

Với xu hướng toàn cầu ngày càng ưu tiên các sản phẩm nông sản bền vững, EUDR có thể tạo ra động lực thúc đẩy những nhà sản xuất đang nỗ lực thực hiện chuỗi cung ứng sạch và không gây suy thoái rừng. Đặc biệt, với những hộ nông dân gặp khó khăn trong việc tiếp cận các chứng nhận đắt đỏ, hệ thống định vị địa lý sẽ là giải pháp hiệu quả giúp họ chứng minh sản phẩm của mình không liên quan đến hoạt động phá rừng.

EUDR cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường hợp tác giữa EU và các quốc gia đối tác, trong đó có Việt Nam. Quy định này không chỉ hỗ trợ bảo vệ môi trường mà còn góp phần xây dựng một chuỗi cung ứng công bằng và bền vững trên toàn cầu.

 Nhận thức rõ tác động của EUDR, chính phủ Việt Nam đã chủ động phối hợp với các bên liên quan nhằm xây dựng một chuỗi cung ứng hợp pháp, không phá rừng. Các hoạt động này bao gồm thúc đẩy hợp tác trong ngành cà phê, cao su và gỗ – những lĩnh vực có nguy cơ cao bị ảnh hưởng bởi quy định mới. Thông qua việc hỗ trợ phát triển các mô hình sản xuất nông nghiệp bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu, Việt Nam đang thể hiện cam kết mạnh mẽ trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế.

Sự hỗ trợ của EU dành cho Việt Nam

Nhằm giúp các bên liên quan chuẩn bị tốt nhất cho việc thực thi EUDR, EU đã triển khai nhiều biện pháp hỗ trợ. Các sáng kiến quan trọng bao gồm cung cấp hướng dẫn chi tiết, hỗ trợ thành lập Đài quan sát rừng châu Âu, và tổ chức các cuộc đối thoại quốc tế nhằm làm rõ yêu cầu của quy định. Đồng thời, trong khuôn khổ Sáng kiến Nhóm Châu Âu về Chuỗi Giá Trị Không Phá Rừng, EU và một số quốc gia thành viên đã cam kết tài trợ 80 triệu euro (tương đương 82,4 triệu USD) để hỗ trợ các bên liên quan trong chuỗi cung ứng tại các nước đối tác, bao gồm Việt Nam.

Theo TS. Rui Ludovino, EU vẫn tiếp tục là một đối tác chiến lược quan trọng của Việt Nam trong quá trình thích ứng với EUDR. Thông qua dự án EUDR Engagement, Phái đoàn EU tại Việt Nam đang hợp tác chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn để tăng cường truyền thông và hỗ trợ thực hiện quy định này. Kể từ khi ra mắt, dự án đã tổ chức nhiều hoạt động nhằm giúp Việt Nam chuẩn bị tốt hơn cho quá trình chuyển đổi, bao gồm các cuộc trao đổi kỹ thuật, hội thảo với các bên liên quan và các sự kiện tiếp cận cộng đồng. Một số cột mốc quan trọng có thể kể đến như cuộc trao đổi kỹ thuật vào tháng 3/2024, các sự kiện tiếp cận cộng đồng vào tháng 6, và các cuộc thảo luận chuyên sâu về công cụ truy xuất nguồn gốc vào tháng 11.

Trong những tháng tới, nhiều hoạt động hỗ trợ khác sẽ tiếp tục được triển khai để đảm bảo quá trình thực hiện EUDR diễn ra thuận lợi. Một trong những trọng tâm chính là mở rộng phạm vi tiếp cận cộng đồng và xây dựng năng lực cho các bên liên quan. Điều này không chỉ giúp nâng cao nhận thức về quy định mới mà còn tạo ra nền tảng đối thoại giữa các doanh nghiệp, tổ chức và cơ quan quản lý, từ đó cùng nhau tìm ra giải pháp tối ưu giúp Việt Nam hội nhập sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu bền vững.

Nỗ lực của Việt Nam

Việt Nam hiện đang tham gia vào dự án Nông nghiệp Bền vững cho Hệ sinh thái Rừng (SAFE), một sáng kiến toàn cầu nhằm hỗ trợ các ngành nông nghiệp phát triển theo hướng thân thiện với môi trường. Dự án này được đồng tài trợ bởi Liên minh Châu Âu (EU), Bộ Hợp tác và Phát triển Kinh tế Liên bang Đức và Hà Lan, với thời gian triển khai kéo dài đến năm 2027. SAFE Việt Nam, hợp tác chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNT), sẽ giúp các bên liên quan trong chuỗi giá trị cà phê tuân thủ các quy định pháp lý và yêu cầu thị trường quốc tế, đồng thời thúc đẩy một chuỗi cung ứng hợp pháp, không phá rừng.

Một trong những mục tiêu cốt lõi của SAFE Việt Nam là tăng cường sự phối hợp giữa khu vực công và tư nhân, tạo điều kiện cho đối thoại giữa các bên liên quan và xây dựng các kế hoạch hành động chiến lược theo tiêu chuẩn EUDR ở cả cấp quốc gia và địa phương. Dự án không chỉ cung cấp kiến thức chuyên môn cho các cơ quan chức năng mà còn trang bị những công cụ thực tế giúp thực thi hiệu quả các quy định mới. Đồng thời, sáng kiến này khuyến khích khu vực tư nhân tham gia thông qua việc thúc đẩy các mối quan hệ đối tác kinh doanh toàn diện, đảm bảo tính minh bạch và đổi mới trong chuỗi cung ứng.

Bên cạnh việc hỗ trợ các doanh nghiệp, SAFE Việt Nam còn tập trung đặc biệt vào các hộ nông dân sản xuất nhỏ. Dự án giúp họ nâng cao năng lực sản xuất theo hướng hợp pháp và bền vững, đồng thời thúc đẩy các phương thức canh tác cà phê thân thiện với môi trường và sử dụng đất hiệu quả. Quan trọng hơn, SAFE Việt Nam áp dụng phương pháp tiếp cận toàn diện, tích hợp yếu tố giới và đảm bảo sự tham gia công bằng của các nhóm yếu thế, bao gồm cả các cộng đồng dân tộc thiểu số, vào quá trình chuẩn bị cho việc tuân thủ EUDR. Điều này giúp đảm bảo một quá trình chuyển đổi công bằng, trong đó mọi đối tượng đều có cơ hội hưởng lợi từ chuỗi cung ứng bền vững.

Ngoài SAFE, EU cũng đang tài trợ cho nhiều dự án khác nhằm hỗ trợ Việt Nam trong việc xây dựng một hệ thống chuỗi cung ứng minh bạch và bền vững. Các sáng kiến quan trọng bao gồm các chương trình của Cơ quan Phát triển Pháp (AFD) và Viện Lâm nghiệp Châu Âu (EFI), với trọng tâm là nâng cao năng lực cho các bên liên quan, phát triển hệ thống truy xuất nguồn gốc và thúc đẩy quản lý đất đai theo hướng bền vững. Những nỗ lực này không chỉ giúp Việt Nam chuẩn bị tốt hơn cho việc thực thi EUDR mà còn đảm bảo quá trình chuyển đổi suôn sẻ sang một mô hình chuỗi cung ứng không phá rừng, mang lại lợi ích lâu dài cho cả doanh nghiệp và môi trường.

Nếu Quý Doanh Nghiệp đang gặp khó khăn trong quá trình thực thi EUDR, vui lòng liên hệ với KNA CERT theo số Hotline: 0968.038.122 hoặc Email: salesmanager@knacert.com để được hỗ trợ tuân thủ các Quy định.