Loại rừng nào ở Việt Nam bán tín chỉ carbon được giá nhất?

Tín chỉ carbon từ rừng trồng dưới 5 năm tuổi đang được giao dịch với mức giá cao hơn nhiều lần so với rừng tự nhiên, theo nhận định của các chuyên gia trong ngành. Việt Nam hiện có tiềm năng lớn trong thị trường tín chỉ carbon, với lượng giao dịch ước tính khoảng 57 triệu tín chỉ mỗi năm. Giá trị của mỗi tín chỉ biến động tùy thuộc vào cung – cầu trên thị trường vào từng thời điểm.

Tín chỉ carbon (carbon credit) là một loại chứng chỉ có thể giao dịch, cấp quyền phát thải một tấn CO2 hoặc khí nhà kính tương đương cho người sở hữu. Giá trị của tín chỉ này phụ thuộc vào chất lượng hấp thụ carbon, phương pháp quản lý rừng cũng như quy trình giám sát và chứng nhận. Theo các chuyên gia, rừng trồng mới, đặc biệt là rừng dưới 5 năm tuổi, thường có giá trị tín chỉ cao hơn so với rừng tự nhiên. Lý do là những cánh rừng này có tốc độ hấp thụ carbon nhanh, giúp giảm đáng kể lượng khí CO2 trong không khí.

Ông Trần Quang Minh, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Thương mại và Đầu tư Tín chỉ Carbon Việt Nam (Carbon Credits Vietnam), cho biết tín chỉ carbon từ rừng trồng mới và phục hồi rừng (ARR) đang được nhiều doanh nghiệp công nghệ quốc tế quan tâm. Hiện nay, giá tín chỉ ARR trung bình đạt khoảng 20 USD mỗi đơn vị, cao hơn nhiều so với tín chỉ từ rừng trồng trước đây. Nguyên nhân là do rừng trồng cũ đang gặp tình trạng dư cung trên thị trường tín chỉ carbon tự nguyện, khiến giá giảm đáng kể.

Khác biệt giữa rừng trồng và rừng tự nhiên trong thị trường tín chỉ carbon

So với rừng trồng mới, tín chỉ carbon từ rừng tự nhiên có chất lượng thấp hơn do tốc độ hấp thụ carbon chậm hơn. Ngoài ra, số lượng tín chỉ từ rừng tự nhiên chủ yếu đến từ các dự án hạn chế mất rừng (REDD+), nghĩa là không tạo ra tín chỉ từ quá trình hấp thụ CO2 mới mà chỉ duy trì lượng carbon sẵn có trong hệ sinh thái. Điều này dẫn đến số lượng tín chỉ tạo ra không nhiều, lợi ích tài chính thu về cũng không cao.

Năm 2024, Việt Nam nhận được khoản chi trả 51,5 triệu USD từ Ngân hàng Thế giới (World Bank) nhờ vào chương trình REDD+, tương đương với 10,3 triệu tấn CO2 giảm thải trên diện tích 51,5 triệu ha đất. Điều này có nghĩa là mỗi ha rừng chỉ mang lại khoảng 5 USD trong vòng hai năm – một con số khá thấp so với chi phí vận hành và giám sát dự án. Hơn nữa, để nhận được khoản hỗ trợ này, các bên liên quan phải thực hiện kiểm kê, báo cáo và xác lập tín chỉ theo quy trình nghiêm ngặt, tốn nhiều công sức và nguồn lực.

Việc đo lường phát thải carbon từ rừng tự nhiên cũng đòi hỏi sự giám sát liên tục. Những người bảo vệ rừng phải ghi chép nhật ký hằng ngày về tình trạng rừng, trong khi công nghệ hiện đại như điện toán đám mây và blockchain được sử dụng để đảm bảo tính minh bạch và chính xác của dữ liệu. Tuy nhiên, theo PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Viện trưởng Viện Chính sách, Tài nguyên và Môi trường, khoản chi trả từ REDD+ chỉ mang tính chất "động viên" vì chi phí triển khai cao, trong khi lợi ích tài chính chưa thực sự hấp dẫn.

Rừng trồng mới – Giải pháp tối ưu cho tín chỉ carbon

Trước những hạn chế của rừng tự nhiên trong thị trường tín chỉ carbon, các chuyên gia khuyến nghị rằng Việt Nam cần tập trung phát triển rừng trồng mới theo hướng bền vững. Để đảm bảo bài toán tài chính khi bán tín chỉ, việc quy hoạch loại cây trồng, phương thức canh tác và thời gian khai thác là yếu tố then chốt.

Một hợp đồng tín chỉ carbon trung bình có thời hạn khoảng 20 năm, do đó, cây trồng được lựa chọn cần có vòng đời dài để tối ưu khả năng hấp thụ CO2. Các loại cây ngắn ngày như keo, hồng thường không phù hợp, vì vòng đời chỉ kéo dài 5-7 năm. Thay vào đó, các chuyên gia khuyến nghị trồng xen canh với cây gỗ quý như gù hương, lim – những loài cây có khả năng hấp thụ carbon cao, đồng thời mang lại giá trị kinh tế lớn trong dài hạn.

Ví dụ, nếu trồng keo, người nông dân có thể thu về khoảng 50 triệu đồng mỗi ha vào năm thứ 8. Trong khi đó, một cây gù hương 20 năm tuổi có thể được bán với giá vài chục triệu đến cả trăm triệu đồng. Nếu trồng với mật độ hợp lý và quản lý tốt, một ha rừng có thể mang lại nguồn thu lên tới 20 tỷ đồng từ gỗ quý khi kết thúc thời hạn bán tín chỉ carbon.

Trên thực tế, thay vì chặt trắng toàn bộ rừng trồng, người dân có thể áp dụng phương thức chặt tỉa, giữ lại một số cây để tiếp tục phát triển. Những cây gỗ quý càng lâu năm sẽ càng có giá trị cao hơn trong tương lai. Mô hình này không chỉ tạo ra nguồn thu bền vững mà còn giúp bảo tồn nguồn gen quý của các loài cây bản địa.

Tại Nhật Bản, mô hình này đã được áp dụng thành công, với những khu rừng trồng gỗ quý trở thành tài sản có giá trị lớn, thậm chí được xem như "di sản" để lại cho các thế hệ sau. Một cây gỗ quý trăm năm tuổi có thể được bán với giá tương đương một chiếc xe sang, tùy thuộc vào thị trường gỗ tại từng thời điểm. Các chuyên gia cho rằng Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi và áp dụng mô hình này để tối ưu hóa lợi ích kinh tế từ thị trường tín chỉ carbon.

Điều kiện xác lập tín chỉ carbon và xu hướng thị trường

Theo ông Trần Quang Minh, Tổng giám đốc Carbon Credits Vietnam, để một khu rừng có thể xác lập tín chỉ carbon, cần đáp ứng một số điều kiện quan trọng. Trước tiên, khu vực rừng không được có tiền sử chặt trắng trong vòng 5-10 năm trước khi dự án được triển khai. Ngoài ra, quy mô rừng tối thiểu phải đạt 20 ha để đảm bảo hiệu quả tài chính cho chủ rừng, do các chi phí xác minh, giám sát và chứng nhận tín chỉ thường khá cao.

Trong số các loại tín chỉ carbon hiện nay, tín chỉ từ rừng trồng mới và phục hồi rừng (ARR) đang được các công ty công nghệ hàng đầu thế giới đặc biệt ưa chuộng. Đầu tháng 2 năm nay, Microsoft đã ký kết hợp đồng mua 7 triệu tín chỉ ARR trong 25 năm với Chestnut Carbon, một công ty chuyên về tín chỉ carbon có trụ sở tại New York (Mỹ). Theo thỏa thuận, Chestnut Carbon sẽ hợp tác với các chuyên gia lâm nghiệp và chủ rừng địa phương để trồng cây gỗ cứng và thông trên diện tích hơn 24.000 ha tại các bang Arkansas, Texas và Louisiana. Không chỉ giúp hấp thụ CO2, dự án còn mang lại nhiều lợi ích về môi trường như cải thiện chất lượng không khí, bảo vệ nguồn nước, nâng cao môi trường sống của động vật hoang dã và hỗ trợ sinh kế cho cộng đồng địa phương.

Theo các chuyên gia, tín chỉ carbon không nên được coi là mục tiêu duy nhất khi trồng rừng, mà nên xem đó như một phần tưởng thưởng cho những nỗ lực phát triển rừng bền vững. Điều này đặc biệt đúng với những khu rừng trồng đơn loài như keo, tràm hay quế, vì tín chỉ carbon từ các loại rừng này thường khó xác lập và có giá trị thấp trên thị trường.

Ông Minh khuyến nghị, thay vì chỉ tập trung vào tín chỉ carbon, chủ rừng có thể hướng đến các tiêu chuẩn quản lý rừng bền vững như chứng nhận FSC (Hội đồng Quản lý Rừng Quốc tế). FSC không chỉ giúp nâng cao giá trị thương mại của gỗ mà còn đảm bảo rừng được quản lý theo tiêu chuẩn môi trường và xã hội nghiêm ngặt. Việc đạt được chứng nhận này có thể giúp chủ rừng gia tăng lợi nhuận đáng kể, đặc biệt là khi xuất khẩu gỗ sang các thị trường có yêu cầu cao như châu Âu và Bắc Mỹ.

Như vậy, phát triển rừng bền vững không chỉ mở ra cơ hội tham gia vào thị trường tín chỉ carbon mà còn giúp tối ưu hóa lợi ích kinh tế thông qua các tiêu chuẩn chất lượng quốc tế. Chủ rừng cần có chiến lược dài hạn, kết hợp giữa mục tiêu tài chính và bảo vệ môi trường để đảm bảo sự phát triển bền vững cho cả hệ sinh thái và nền kinh tế lâm nghiệp.

Nếu Quý Doanh Nghiệp đang muốn tìm hiểu thêm về tiêu chuẩn FSC, vui lòng liên hệ với KNA CERT theo số Hotline: 0968.038.122 hoặc Email: salesmanager@knacert.com để được hỗ trợ tốt nhất.