Quy trình xác định & đánh giá khía cạnh môi trường theo ISO 14001

Điều khoản 6.1.2 của ISO 14001:2015 yêu cầu tổ chức phải xác định các khía cạnh môi trường của các hoạt động, sản phẩm và dịch vụ mà tổ chức có thể kiểm soát. Dưới đây là 6 bước của Quy trình xác định và đánh giá các khía cạnh môi trường.

Bước 1: Xác định các yêu cầu pháp lý và các yêu cầu khác của tổ chức

Nhiều khía cạnh môi trường của tổ chức có thể được giải quyết theo yêu cầu pháp lý. Các chương trình tuân thủ quy định pháp luật về môi trường của tổ chức có thể là điểm khởi đầu tốt để xác định các khía cạnh môi trường. Mỗi yêu cầu, quy định thường tập trung vào một hoặc nhiều khía cạnh môi trường. Do vậy, khi xác định các yêu cầu về môi trường cần xem xét các điều kiện bình thường và bất thường, trong đó tính rới cả những điều kiện khẩn cấp có khả năng xảy ra.

Tư vấn từ chuyên gia

Bước 2: Xác định vòng đời sản phẩm

Xác định vòng đời sản phẩm giúp tổ chức hình dung được tất cả các công đoạn góp phần tạo nên một sản phẩm, từ đó hình dung được các quá trình phụ và những hoạt động cụ thể tham gia vào vòng đời sản phẩm.

Để xác định vòng đời sản phẩm, đầu tiên tổ chức cần xác định phạm vi chu kỳ sống của sản phẩm, tiếp đến là những quá trình chính tạo sản phẩm. Thông thường, vòng đời một sản phẩm sẽ đi từ:

Ý tưởng → Thiết kế → Mua hàng → Sản xuất → Bảo quản → Vận chuyển → Sử dụng → Thải bỏ

Thực tế, nhiều công đoạn trong vòng đời sản phẩm được rút gọn, như từ khâu ý tưởng và thiết kế không có trong phạm vi nếu công ty bạn không thực hiện thiết kế và phát triển. Mặt khác, khâu ý tưởng thường không liên quan nhiều đến các khía cạnh môi trường nên chúng có thể bị lược bỏ trong vòng đời sản phẩm.

Bước 3: Xác định các hoạt động tham gia vào vòng đời sản phẩm

Trong mỗi quá trình của vòng đời sản phẩm, tổ chức tiến hành xác định các hoạt động nhỏ tạo nên quá trình đó bằng cách chẻ nhỏ quá trình thành những hoạt động hoặc các bước riêng lẻ nhằm xác định những yếu tố ảnh hưởng tới môi trường của các hoạt động đó.

Ví dụ:

Khâu thiết kế trong vòng đời sản phẩm có thể bao gồm những hoạt động như: lập kế hoạch thiết kế, thiết lập đặc điểm sản phẩm (công suất, công năng, vật liệu chế tạo,…), thiết kế (bước 1, 2, 3, …), sử dụng thử, hoàn thiện tài liệu sản xuất sản phẩm.
Quá trình mua hàng có các hoạt động sau: xác định yêu cầu mua hàng, đặt hàng (hợp đồng), vận chuyển, kiểm tra xác nhận, nhập kho bảo quản.
Quá trình sản xuất gồm những hoạt động sau: nhận nguyên liệu, lên kế hoạch sản xuất, phân công nhân sự, chuẩn bị máy móc, thực hiện công đoạn 1, thực hiện công đoạn 2, thực hiện công đoạn …., kiểm tra sản phẩm, đóng gói gói, bàn giao kho.
Quá trình lưu kho thì bao gồm các hoạt động: nhận sản phẩm, kiểm tra sản phẩm, nhập dữ liệu, nhập kho, bảo quản (nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm, tĩnh điện ESD, …), giao sản phẩm.
Quá trình vận chuyển: nhận sản phẩm, kiểm tra số lượng sản phẩm, vận chuyển, giao sản phẩm.
Quá trình sử dụng có hai hoạt động chính là sử dụng và bào hành.
Giai đoạn thải bỏ bao gồm xử lý rác thải hoặc tái chế.

Bước 4: Xác định các yếu tố của từng hoạt động

Ở bước này, tổ chức cần nhìn nhận tổng quát những yếu tố đầu vào và đầu ra của các hoạt động đơn lẽ ở bước 3.

Đầu vào thường vào gồm:

Các nguyên liệu, phụ liệu, linh kiện đi vào quá trình
Cả nguồn năng lượng và tài nguyên sử dụng như: điện, nước, giấy, gas, xăng dầu, than đá, năng lượng tái tạo,...
Các hoá chất có thể sử dụng như: axit, bazơ, khí, khí dùng cho máy lạnh, dầu nhớt, …
Nguồn lực sử dụng cho hoạt động như: máy thiết bị (bao gồm thiết bị văn phòng, thiết bị sản xuất, thiết bị vận chuyển, …), nhà xưởng, con người,…
Các năng lượng phát xạ mà hoạt động tạo ra như: nhiệt, bụi, khói (khí thải), tia bức xạ (tia x, tia lazer, …), tiếng ồn, độ rung, hơi nước, nước thải, hoá chất thải, rác thải…

Đầu ra của quá trình bao gồm:

Sản phẩm đầu ra (kết quả cuối cùng)
Sản phẩm không mong muốn: Phế phẩm, Rác thải (sản phẩm lỗi/hỏng, bao bì vật tư nguyên liệu, phần thừa linh kiện, …)
Các chất thải vào đất: rác thải sinh hoạt, rác thải nguy hại, hoá chất thải, họp mực in, lọ hoá chất,…
Các chất thải vào không khí như: khí thải động cơ, khí thải từ hoá chất, khí thải từ hoạt động con người, bụi,…
Các chất thải vào nước: Nước thải, hoá chất thải, dầu mỡ bôi trơn, dầu mỡ động vật,…

Tổ chức có thể tham khảo sơ đồ các yếu tố dưới đây, yếu tố nào có thì xác định tiếp theo hướng dẫn bên dưới. Trường hợp không có thì bỏ qua.

Nhận ngay khóa học tiêu chuẩnMIỄN PHÍ

Bước 5: Lập bảng xác định khía cạnh môi trường

Bảng dưới đây giúp bạn xác định các khía cạnh môi trường dễ dàng:

Câu hỏi	Câu trả lời		Khía cạnh	Tác động
Câu hỏi	Đầu vào	Đầu ra	Khía cạnh	Tác động
Tổ chức sử dụng các loại nguyên liệu và năng lượng nào cho các hoạt động của mình?	Điện	Cơ năng (Động cơ điện)	Tiêu hao năng lượng	Cạn kiệt nguồn tài nguyên, ô nhiễm môi trường
	Điện	Nhiệt	Phát sinh nhiệt	Làm nhiệt độ Trái đất nóng lên
	Gas/Khí đốt	Cơ năng	Tiêu hao tài nguyên	Cạn kiệt tài nguyên khí đốt
		Khí thải	Phát sinh khí thải CO2	Gây hiệu ứng khí nhà kính
		Nhiệt	Phát sinh nhiệt	Làm nhiệt độ Trái đất nóng lên
		Tình huống khẩn cấp	Rò rỉ khí ga	Ô nhiễm môi trường
	Xăng/Dầu	Cơ năng	Tiêu hao tài nguyên	Cạn kiệt tài nguyên
		Khí thải	Phát sinh khí thải CO2	Gây hiệu ứng khí nhà kính
		Nhiệt	Phát sinh nhiệt	Làm nhiệt độ Trái đất nóng lên
		Tình huống khẩn cấp	Tràn đổ	Ô nhiễm môi trường
	Than đá	Cơ năng	Tiêu hao tài nguyên	Cạn kiệt tài nguyên than đá
		Khí thải	Phát sinh khí thải	Ô nhiễm không khí
		Nhiệt	Phát sinh nhiệt	Làm nhiệt độ Trái đất nóng lên
		Tro than	Phát sinh tro than	Ô nhiễm đất/nước
	Năng lượng hạt nhân	Cơ năng	Rò rỉ phóng xạ	Nhiễm xạ khu vực
Quá trình hoạt động có phát sịnh rác thải/phế phẩm không?	Rác thải thông thường/sinh hoạt	Rác thải sinh hoạt	Rác thải thông thường	Ô nhiễm đất/nước
	Rác thải nguy hại (dầu nhớt, pin, kim loại nặng như chì, thủy ngân, asen,…)	Rác thải nguy hại	Phát sinh rác thải nguy hại	Ô nhiễm môi trường, nhiễm độc kim loại nặng
		Rác thải nguy hại	Lẫn lộn rác thải thông thường và nguy hại	Ô nhiễm môi trường, nhiễm độc kim loại nặng
Tổ chức có sử dụng hóa chất trong quá trình sản xuất không?	Hóa chất	Phát sinh hóa chất thải	Phát sinh hóa chất thải	Ô nhiễm chất thải nguy hại
		Phát sinh vỏ lon/chai/thùng/… chứa hóa chất	Phát sinh vỏ lon/chai/thùng/… chứa hóa chất	Ô nhiễm chất thải nguy hại
		Tình huống khẩn cấp	Tràn đổ hóa chất vào môi trường	Ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng tới người sử dụng
Tổ chức có sử dụng sơn trong quá trình sản xuất không?	Dung dịch sơn	Hơi sơn	Phát sinh hơi sơn vào không khí, đất	Ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng sức khỏe người lao động
		Vỏ sơn	Phát sinh rác thải nguy hại	Ô nhiễm môi trường
		Sơn thải	Phát sinh rác thải nguy hại	Ô nhiễm môi trường
		Tình huống khẩn cấp	Tràn đổ sơn	Ô nhiễm môi trường
Tổ chức có sử dụng nguyên liệu gỗ trong quá trình sản xuất không?	Gỗ	Gỗ thải	Sử dụng tài nguyên gỗ	Phá rừng, thiên tai
	Gỗ	Gỗ thải	Gỗ thải	Rác thải thông thường
Quá trình hoạt động của Tổ chức có tạo ra phác xạ không?	Phát xạ	Nhiệt	Phát sinh nhiệt	Làm nhiệt độ Trái đất nóng lên
		Tia phóng xạ (tia x, tia laze,…)	Phát sinh phát xạ	Ảnh hưởng sức khỏe người lao động
		Tiếng ồn	Phát sinh tiếng ồn	Ô nhiễm tiếng ồn, gây bệnh nghề nghiệp
		Ánh sáng	Ánh sáng	Gây bệnh về mắt
		Rung động	Phát sinh rung động	Ảnh hưởng sức khỏe người lao động
Tổ chức có tạo ra nước thải trong quá trình hoạt động không?	Nước	Nước thải thông thường	Phát sinh nước thải	Ô nhiễm nước
		Nước thải công nghiệp (nguy hại)	Phát sinh nước thải	Ô nhiễm nước
		Nước thải	Sử dung tài nguyên nước	Cạn kiệt tài nguyên nước
Quá trình của tổ chức có công đoạn hàn không?	Điện	Ánh sáng	Phát sinh tia sáng	Ảnh hưởng mắt
		Nhiệt	Phát sinh nhiệt	Làm nhiệt độ Trái đất nóng lên
		Tiêu tốn điện năng	Tiêu tốn điện	Cạn kiệt tài nguyên, biến đổi khí hậu, ô nhiễm không khí
	Que hàn	Que hàn thừa	Phát sinh chất thải ntguy hại	Ô nhiễm đất
	Que hàn	Phát sinh khí hàn	Phát sinh khí hàn	Ô nhiễm không khí
Quá trình của tổ chức có sử dụng giấy không?	Giấy	Giấy thải	Phát sinh giấy thải	Ô nhiễm môi trường
Quá trình của tổ chức có sử dụng giấy không?	Giấy	Tiêu thụ giấy	Tiêu thụ giấy	Cạn kiệt tài nguyên rừng
Quá trình của tổ chức có sử dụng thiết bị điện không (thiết bị sản xuất/vận chuyển)	Năng lượng điện	Tiêu tốn điện	Tiêu tốn điện	Cạn kiệt tài nguyên, biến đổi khí hậu, ô nhiễm không khí
	Năng lượng điện	Tiếng ồn	Phát sinh tiếng ồn	Ô nhiễm tiếng ồn, gây bệnh nghề nghiệp
Tổ chức có thực hiện các hoạt động vệ sinh không?	Nước	Nước thải	Sử dụng nước	Cạn kiệt tài nguyên nước
	Nước	Nước thải	Phát sinh nước thải	Ô nhiễm nước/đất
	Chất tẩy rửa	Vỏ hóa chất	Phát sinh rác thải	Ô nhiễm môi trường
	Chất tẩy rửa	Tràn đổ hóa chất	Phát sinh hóa chất thải	Ô nhiễm nước/đất
	Giẻ lau	Giẻ lau bỏ	Phát sinh giẻ lau	Ô nhiễm đất
Tổ chức có sử dụng khí nén không?	Điện	Khí nén	Tiêu tốn điện năng	Cạn kiệt tài nguyên, biến đổi khí hậu, ô nhiễm không khí
		Nhiệt	Phát sinh nhiệt	Làm nhiệt độ Trái đất nóng lên
		Ồn	Phát sinh tiếng ồn	Ô nhiễm tiếng ồn, gây bệnh nghề nghiệp
		Nổ/xì khí nén	Nổ/xì khí nén	Gây nguy hiểm cho người lao động
Tổ chức có kho lạnh/sử dụng máy lạnh không?	Điện	Tiêu tốn năng lượng	Phát sinh nhiệt nóng	Làm nhiệt độ Trái đất nóng lên
			Phát sinh nhiệt lạnh	Ảnh hướng sức khỏe người lao động
			Tiêu tốn điện năng	Cạn kiệt tài nguyên, biến đổi khí hậu, ô nhiễm không khí
	Dung môi lạnh	Xì dung môi ra môi trường	Phát sinh dung môi lạnh	Ô nhiễm môi trường
	Dung môi lạnh	Nổ đường ống dung môi	Phát sinh dung môi lạnh	Ô nhiễm môi trường
Tổ chức có sử dụng máy vi tính không?	Điện	Phát ánh sáng	Phát sinh ánh sáng	Gây bệnh về mắt
		Phát ánh sáng	Tiêu tốn điện năng	Cạn kiệt tài nguyên, biến đổi khí hậu, ô nhiễm không khí
		Phát sinh nhiệt	Phát sinh nhiệt	Làm nhiệt độ Trái đất nóng lên
	Máy tính hỏng		Phát sinh rác thải công nghiệp	Ô nhiễm đất
Tổ chức có thực hiện hoạt động bảo trì không?	Sử dụng năng lượng		Lãng phí từ quá trình khởi động và tắt máy	Cạn kiệt tài nguyên
	Bảo trì	Rò rỉ chất bẩn	Tràn, thấm, nhiễm bẩn thiết bị, phát thải từ thiết bị rò rỉ	Ô nhiễm môi trường
	Sử dụng chất làm sạch	Chất thải	Chất thải làm sạch/bảo trì	Ô nhiễm môi trường
	Bảo trì nhà xưởng		Chất thải khác: dầu, dung môi làm sạch, sơn, vật liệu xây dựng	Ô nhiễm môi trường
Tổ chức có thực hiện in ấn/photo không?	Giấy	Tiêu thụ giấy	Sử dụng giấy	Cạn kiệt tài nguyên rừng
	Giấy	Rác giấy	Phát sinh rác thải giấy	Ô nhiễm môi trường đất
	Mực in	Hộp mức in	Phát sinh hộp mực in thải	Ô nhiễm môi trường đất
	Mực in	Hộp mức in	Rơi rớt mực in	Ô nhiễm môi trường đất
	Sử dụng điện	Tiêu tốn điện	Tiêu tốn điện	Cạn kiệt tài nguyên, biến đổi khí hậu, ô nhiễm không khí

Bước 6: Lập bảng đánh giá khía cạnh môi trường

Có nhiều phương pháp để xác định khía cạnh môi trường có nghĩa, trong đó sử dụng ma trận mức độ ảnh hưởng, khả năng xảy ra và yêu cầu các bên liên quan được sử dụng khá phổ biến. Phần này giống như phần đánh giá rủi ro và cơ hội trong ISO 9001

Chỉ số tác động = Mức độ ảnh hưởng (1) x khả năng xảy ra (2) x yêu cầu các bên liên quan (3)

Dựa vào việc cho điểm khía cạnh môi trường để đánh giá sự đáng kể của tác động môi trường.
Chỉ số tác động ≥ 10 thì: khía cạnh môi trường đang xem xét là khía cạnh môi trường có nghĩa, cần kiểm soát các khía cạnh của những tác động này bằng cách đưa ra mục tiêu hay thiết lập quy trình quản lý môi trường đối với các tác động này.
Nếu chỉ số tác động < 10 thì: khía cạnh môi trường đang xem xét là khía cạnh môi trường không đáng kể.
Đặc biệt, các tình huống khẩn cấp luôn được xem là khía cạnh môi trường có nghĩa.

STT	Khía cạnh	Mức độ	Ý nghĩa
1	Mức độ nghiêm trọng	1	Không đáng kể (Chỉ ảnh hưởng đến khu vực của người thực hiện công việc)
		2	Tác động nhẹ (Ảnh hưởng ít tới môi trường bên ngoài hoặc xung quanh)
		3	Tác động có hại, vi phạm yêu cầu của pháp luật
		4	Tác động có hại, đe họa cuộc sống con người
		5	Khẩn cấp: Gây thiệt hại lâu dài, không thể khắc phục
2	Khả năng xảy ra (Tần xuất)	1	Không xảy ra/Chưa từng xảy ra
		2	Xảy ra khoảng 3 tháng/lần
		3	Xảy ra <3 tháng/lần (không xảy ra hàng ngày)
		4	Xảy ra hàng ngày (nhưng không liên tục trong ngày
		5	Xảy ra liên tục trong ngày
3	Yêu cầu của bên liên quan	1	Không yêu cầu
		2	Có yêu cầu kiểm soát và tổ chức đã đáp ứng
		3	Có yêu cầu kiểm soát nhưng tổ chức chưa đáp ứng

Dưới đây là ví dụ về mẫu đánh giá khía cạnh môi trường:

Đăng ký ngay

Nếu Quý Doanh Nghiệp đang gặp khó khăn trong việc thực hiện Quy trình xác định khía cạnh môi trường, vui lòng liên hệ với KNA CERT theo số Hotline: 0968.038.122 hoặc Email: salesmanager@knacert.com để được hướng dẫn cụ thể.