Thực trạng phát thải khí nhà kính ngành Cơ khí 

Ngành cơ khí đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, cung cấp máy móc và thiết bị cho các lĩnh vực sản xuất công nghiệp, xây dựng, giao thông vận tải và nhiều ngành khác. Tuy nhiên, ngành cơ khí cũng là một trong những nguồn phát thải khí nhà kính lớn, góp phần làm gia tăng biến đổi khí hậu. Hãy cùng KNA CERT tìm hiểu về thực trạng phát thải khí nhà kính ngành cơ khí và giải pháp nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực này trong bài viết dưới đây.

Ngành cơ khí là gì?

Ngành cơ khí là lĩnh vực kỹ thuật chuyên nghiên cứu, thiết kế, chế tạo, lắp ráp và bảo trì máy móc, thiết bị công nghiệp. Đây là ngành nền tảng của nền kinh tế, ứng dụng trong sản xuất công nghiệp, xây dựng, giao thông, năng lượng và tự động hóa. Với sự phát triển công nghệ, cơ khí ngày càng hiện đại, giúp nâng cao năng suất và tối ưu hóa quy trình sản xuất.

Các lĩnh vực trong ngành cơ khí: 

• Chế tạo máy: Thiết kế, sản xuất máy móc phục vụ công nghiệp và đời sống.
• Gia công cơ khí: Sử dụng tiện, phay, mài, hàn, cắt CNC để chế tạo sản phẩm chính xác.
• Cơ khí động lực: Nghiên cứu, phát triển hệ thống động lực như ô tô, tàu thủy, máy bay.
• Cơ khí chính xác và tự động hóa: Ứng dụng robot, CNC, AI trong sản xuất linh kiện cao cấp.
• Chế tạo và lắp ráp thiết bị công nghiệp: Xây dựng, lắp đặt dây chuyền sản xuất, máy móc công nghiệp.

Thực trạng phát thải khí nhà kính ngành cơ khí ở Việt Nam

Ngành cơ khí đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, cung cấp các sản phẩm máy móc, thiết bị cho nhiều lĩnh vực quan trọng như sản xuất công nghiệp, xây dựng, giao thông vận tải và năng lượng. Tuy nhiên, bên cạnh những đóng góp tích cực này, ngành cơ khí cũng là một trong những ngành có mức phát thải khí nhà kính đáng kể, chủ yếu là do việc sử dụng năng lượng hóa thạch trong các quy trình sản xuất và vận hành máy móc.

Hiện nay, cả nước có khoảng 3.100 doanh nghiệp trong ngành cơ khí chế tạo, cùng với hơn 53.000 cơ sở sản xuất, chiếm gần 30% tổng số doanh nghiệp công nghiệp chế biến, chế tạo tại Việt Nam. Ngành này đã từng bước làm chủ và nâng cao tỷ lệ nội địa hóa, từ đó thúc đẩy sự phát triển của các ngành công nghiệp khác và tạo động lực tăng trưởng cho nền kinh tế. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng kéo theo các tác động tiêu cực đối với môi trường.

Theo báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường, trong năm 2014, tổng lượng phát thải khí nhà kính của Việt Nam là 283,96 triệu tấn CO₂ tương đương, và ngành công nghiệp (bao gồm cả ngành cơ khí) đóng góp khoảng 38,61 triệu tấn CO₂, chiếm một tỷ lệ đáng kể trong tổng lượng khí thải. Điều này cho thấy ngành cơ khí, mặc dù phát triển mạnh mẽ, cũng đang góp phần không nhỏ vào tình trạng ô nhiễm khí nhà kính của quốc gia.

Các quá trình sản xuất trong ngành cơ khí phát sinh nhiều chất thải như khói hàn, CO2, SO2, bụi silic… Đây là những chất có hại, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của công nhân trong các nhà máy mà còn tác động tiêu cực đến hệ sinh thái và môi trường sống của cộng đồng. Bên cạnh đó, các công đoạn gia công kim loại, tẩy rửa, vệ sinh sản phẩm cơ khí cũng tạo ra dầu mỡ và nước thải, gây ô nhiễm nguồn nước và đất.

Những hợp chất độc hại này, nếu không được xử lý đúng cách, sẽ tích tụ và gây ô nhiễm lâu dài, làm suy giảm chất lượng môi trường và gây hại cho sức khỏe con người. Vì vậy, việc tìm ra các giải pháp giảm thiểu phát thải và xử lý chất thải trong ngành cơ khí là một trong những thách thức quan trọng để hướng tới một nền công nghiệp xanh và bền vững.

Nguyên nhân gây ra phát thải khí nhà kính ngành cơ khí 

1. Sử dụng năng lượng hóa thạch trong sản xuất

Ngành cơ khí là một trong những ngành công nghiệp tiêu thụ nhiều năng lượng, chủ yếu từ nguồn hóa thạch như than đá, dầu mỏ và khí tự nhiên. Các thiết bị công nghiệp, bao gồm máy móc chế tạo, máy gia công kim loại, và các hệ thống sản xuất tự động, đều sử dụng năng lượng điện và nhiên liệu hóa thạch để vận hành. Quá trình này tạo ra khí CO₂, SO₂ và các khí nhà kính khác, góp phần vào sự nóng lên toàn cầu.

Theo một báo cáo của Tổ chức Năng lượng Quốc tế (IEA), ngành công nghiệp chiếm khoảng 38% tổng lượng năng lượng tiêu thụ toàn cầu. Đặc biệt, ngành cơ khí và các ngành công nghiệp chế tạo sử dụng rất nhiều năng lượng điện từ nguồn hóa thạch, do đó lượng phát thải CO₂ từ các ngành này rất cao. Những nguồn năng lượng này thường không thể tái tạo và tạo ra lượng khí thải rất lớn trong quá trình sản xuất và vận hành.

2. Quá trình gia công kim loại và sản xuất máy móc

Các công đoạn gia công kim loại như tiện, phay, mài, hàn, cắt gọt kim loại và các quy trình sản xuất máy móc đòi hỏi năng lượng lớn và thường tạo ra khí CO₂ từ việc sử dụng các thiết bị công nghiệp. Các máy móc trong ngành cơ khí chủ yếu vận hành bằng năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch, đặc biệt là động cơ diesel hoặc khí đốt.

• Hệ thống gia công cơ khí: Các máy gia công cơ khí như máy tiện, máy phay và máy CNC tiêu thụ lượng năng lượng rất lớn trong quá trình gia công, do các công đoạn này yêu cầu mô-men xoắn và tốc độ cao để cắt, hàn hoặc gia công các bộ phận kim loại. Các máy móc này tạo ra khí thải trực tiếp trong quá trình hoạt động.
• Khói hàn và bụi silic: Khi tiến hành các công đoạn như hàn hoặc gia công kim loại, một lượng lớn khói và bụi, đặc biệt là bụi silic, được thải ra môi trường. Đây là các tác nhân gây ô nhiễm không khí và có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người lao động cũng như cộng đồng xung quanh. Việc hít phải bụi silic có thể dẫn đến các bệnh về đường hô hấp và ung thư.

3. Chất thải từ sản xuất

Ngoài khí thải từ việc sử dụng năng lượng hóa thạch, ngành cơ khí còn tạo ra một lượng lớn chất thải công nghiệp như dầu mỡ, dung môi tẩy rửa và nước thải trong các công đoạn gia công kim loại. Chất thải này có thể gây ô nhiễm không khí, nước và đất nếu không được xử lý đúng cách. Các chất thải từ việc gia công kim loại, bao gồm dầu mỡ và dung môi, có thể gây ô nhiễm nguồn nước và đất nếu không được xử lý đúng cách. Những chất thải này có khả năng ngấm vào nguồn nước ngầm và có thể ảnh hưởng xấu đến môi trường sinh thái.

4. Sử dụng vật liệu không tái chế

Ngành cơ khí sử dụng nhiều vật liệu kim loại, nhựa và hợp kim trong quá trình sản xuất máy móc và thiết bị. Tuy nhiên, việc tái chế và xử lý vật liệu này còn rất hạn chế, dẫn đến sự lãng phí tài nguyên và gia tăng phát thải khí nhà kính.

Việc sản xuất và sử dụng vật liệu kim loại và hợp kim trong ngành cơ khí, trong khi tỷ lệ tái chế còn thấp, góp phần làm tăng lượng khí thải từ việc khai thác và chế biến tài nguyên thiên nhiên. Sản xuất các vật liệu này đòi hỏi một lượng năng lượng lớn, từ đó tạo ra khí CO₂ và các khí nhà kính khác.

Giải pháp giảm phát thải khí nhà kính ngành cơ khí 

Để giảm thiểu phát thải khí nhà kính từ ngành cơ khí, các doanh nghiệp cần thực hiện những biện pháp hiệu quả và bền vững. Dưới đây là các giải pháp chi tiết giúp ngành cơ khí cải thiện tác động môi trường và giảm phát thải khí nhà kính:

1. Chuyển đổi sang sử dụng năng lượng tái tạo 

Ngành cơ khí hiện tại phụ thuộc rất nhiều vào năng lượng hóa thạch (như than đá, dầu mỏ, khí tự nhiên) để vận hành các máy móc và thiết bị. Tuy nhiên, việc sử dụng năng lượng tái tạo sẽ giúp giảm thiểu lượng CO2 phát thải.

Các doanh nghiệp có thể lắp đặt các hệ thống điện mặt trời hoặc điện gió để cung cấp năng lượng cho các quy trình sản xuất. Đây là các nguồn năng lượng sạch, không gây ô nhiễm môi trường và góp phần giảm phát thải khí nhà kính. Ngoài năng lượng mặt trời và gió, năng lượng sinh khối (từ chất thải nông nghiệp, rác thải hữu cơ) cũng có thể được sử dụng để thay thế năng lượng hóa thạch, đặc biệt trong các quá trình sản xuất công nghiệp.

2. Cải tiến công nghệ sản xuất

Việc áp dụng các công nghệ hiện đại có thể giúp ngành cơ khí giảm thiểu phát thải khí nhà kính một cách hiệu quả.

• Máy CNC và tự động hoá: Các máy móc như máy CNC (Computer Numerical Control) giúp gia công các chi tiết chính xác mà không cần sử dụng quá nhiều năng lượng. Tự động hóa giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất, giảm thiểu lượng năng lượng tiêu thụ và cải thiện hiệu suất sản xuất.
• Trí tuệ nhân tạo (AI): AI có thể được ứng dụng để dự đoán và tối ưu hóa quy trình sản xuất, giảm lãng phí năng lượng và vật liệu. Hệ thống AI còn giúp giảm thiểu sự cố trong sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm mà không làm tăng phát thải khí nhà kính.

Nhờ những công nghệ này, ngành cơ khí có thể tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải, đồng thời nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

3. Tái chế nguyên vật liệu

Tái chế vật liệu là một giải pháp quan trọng giúp giảm thiểu tác động môi trường của ngành cơ khí. Ngành cơ khí sử dụng một lượng lớn kim loại trong sản xuất. Việc tái chế kim loại không chỉ giảm bớt nhu cầu khai thác tài nguyên thiên nhiên mà còn giảm năng lượng cần thiết trong quá trình sản xuất. Điều này giúp giảm phát thải khí CO2. Các vật liệu như nhựa, hợp kim hay vật liệu composite cũng có thể được tái chế và sử dụng trong sản xuất, giảm bớt tác động môi trường.

4. Xử lý chất thải sản xuất

Chất thải từ quá trình sản xuất không chỉ là một vấn đề ô nhiễm mà còn góp phần vào việc phát thải khí nhà kính ngành cơ khí. Trong quá trình gia công kim loại, các chất thải như dầu mỡ, dung môi tẩy rửa thường được sử dụng. Nếu không được xử lý đúng cách, chúng có thể gây ô nhiễm đất và nước, đồng thời phát thải khí độc hại. Các doanh nghiệp cần áp dụng các biện pháp xử lý hiệu quả như thu hồi và tái sử dụng dầu mỡ, dung môi, và nước thải.

Bên cạnh đó, Quá trình hàn và gia công kim loại có thể tạo ra khói hàn và bụi silic, gây ô nhiễm không khí. Việc sử dụng các hệ thống hút bụi, lọc không khí và giảm thiểu lượng khói hàn sẽ giúp giảm thiểu tác động xấu đến môi trường và sức khỏe người lao động. Tóm lại, việc xử lý đúng cách các chất thải trong quá trình sản xuất không chỉ bảo vệ môi trường mà còn giúp giảm phát thải khí nhà kính.

Hy vọng sau khi đọc bài viết doanh nghiệp đã hiểu được thực trạng, nguyên nhân cũng như giải pháp giúp giảm thiểu phát thải khí nhà kính ngành cơ khí. Nếu doanh nghiệp muốn tìm hiểu thêm thông tin về tiêu chuẩn khí nhà kính ISO 14064, hãy liên hệ ngay với KNA CERT để được hỗ trợ. 

• Trụ sở chính: Tầng 11, Tòa nhà Ladeco Building, 266 Đội Cấn, Ba Đình, Hà Nội
• Chi nhánh: Tầng 7, Tòa nhà Thủy Lợi 4, 205A Nguyễn Xí, Phường 26, Quận Bình Thạnh, TPHCM
• Facebook: https://www.facebook.com/KNACertification
• Hotline: 0968.038.122
• Email: salesmanager@knacert.com