Tự chủ nguyên liệu sạch: Khó mấy doanh nghiệp cũng phải làm

Việc chinh phục thị trường tiêu dùng xanh toàn cầu sẽ rộng mở hơn bao giờ hết với các doanh nghiệp Việt Nam nếu sớm tự chủ được nguồn nguyên liệu sạch. Dù biết rằng đây là một hành trình không hề dễ dàng, nhưng nếu doanh nghiệp không bắt tay vào làm, sẽ khó lòng giảm được giá thành sản phẩm để nâng cao sức cạnh tranh, đồng thời phải đối mặt với nguy cơ phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu vốn luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro về giá cả và nguồn cung.

Tận dụng nguồn nguyên liệu sạch tại địa phương

Lấy câu chuyện về củ sắn mì – nguyên liệu chính để chế biến các sản phẩm bánh khoai mì xuất khẩu – làm ví dụ, ông Mai Tuấn Anh, Giám đốc Công ty TNHH Yam Kitchen (TP.HCM), cho rằng yếu tố tiên quyết để phát triển bền vững là tận dụng tối đa nông sản bản địa, đồng thời kiểm soát chặt chẽ quy trình canh tác theo hướng sạch và thân thiện môi trường. Theo ông, việc chủ động nguồn nguyên liệu không chỉ giúp doanh nghiệp tiết giảm chi phí, mà còn tạo nên những sản phẩm an toàn, chất lượng để chinh phục người tiêu dùng trong và ngoài nước.

Hiện nay, Việt Nam có khoảng 5.000 ha đất trồng sắn mì, với sản lượng thu hoạch mỗi năm lên tới 10 triệu tấn củ tươi, chủ yếu là giống sắn cao sản phục vụ công nghiệp. Tuy nhiên, nếu các doanh nghiệp có thể đứng ra bao tiêu sản phẩm, vừa giúp nông dân ổn định đầu ra, vừa giúp hạ giá thành nguyên liệu, tạo lợi thế cho sản xuất. Đặc biệt, đối với loại sắn mì dùng để ăn – khác với giống sắn công nghiệp – việc canh tác tại các vùng nguyên liệu như Củ Chi (TP.HCM) mang lại lợi thế lớn vì đây là giống sắn lành tính, có lợi cho sức khỏe, lại dễ dàng đáp ứng tiêu chuẩn sản xuất sạch do người dân gần như không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.

Ông Mai Tuấn Anh cho biết thêm, Yam Kitchen hiện đang thu mua ổn định nguồn sắn mì từ nông dân địa phương và hướng tới việc nâng chuẩn nguyên liệu thông qua việc áp dụng các tiêu chuẩn như VietGAP, rồi tiến tới GlobalGAP hay chứng nhận hữu cơ USDA để phục vụ mục tiêu xuất khẩu sang Mỹ và các thị trường khó tính khác. Việc làm này không chỉ giúp công ty đảm bảo chất lượng đầu vào, mà còn giúp người nông dân nâng cao giá trị sản phẩm khi được trả mức giá cao hơn cho những nguyên liệu đạt chuẩn. Đây là một mô hình hợp tác đôi bên cùng có lợi, góp phần xây dựng chuỗi giá trị nông sản sạch và bền vững.

Từ thực tế đó, có thể thấy việc tự chủ nguồn nguyên liệu sạch tại chỗ không chỉ là câu chuyện riêng của một doanh nghiệp mà nên trở thành xu hướng rộng rãi trong các ngành sản xuất, nhất là trong bối cảnh thế giới đang ngày càng ưu tiên các sản phẩm xanh, sạch. Tuy nhiên, hiện nay không phải doanh nghiệp nào cũng nhìn nhận đúng tầm quan trọng của vấn đề này.

Nhìn sang ngành công nghiệp vải không dệt – một lĩnh vực có nhiều tiềm năng gắn với xu hướng sản phẩm thân thiện môi trường – bà Đỗ Thị Minh Trâm, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương), cho rằng Việt Nam dù có nhu cầu lớn về nguyên liệu thân thiện với môi trường nhưng số lượng nhà máy sản xuất vải không dệt hiện vẫn còn quá ít. Phát biểu tại Triển lãm quốc tế chuyên ngành vải không dệt và vệ sinh công nghiệp (GENTEXH 2025), bà Trâm nhận định rằng các doanh nghiệp nội địa đang gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận công nghệ và thiết bị hiện đại, khiến sản phẩm chưa đạt chuẩn quốc tế, dù nhu cầu trên thị trường ngày càng tăng mạnh.

Vải không dệt vốn được đánh giá là một loại nguyên liệu bền vững, thân thiện môi trường, ứng dụng cao trong nhiều lĩnh vực như y tế, vệ sinh, nông nghiệp và công nghiệp. Thế nhưng, do thiếu tự chủ nguồn nguyên liệu và công nghệ, các doanh nghiệp Việt đang bỏ lỡ cơ hội lớn, trong khi dự báo quy mô thị trường vải không dệt toàn cầu có thể đạt tới 76,5 tỷ USD vào năm 2029, với mức tăng trưởng hằng năm lên tới 6,2%.

Thực tế đó đặt ra yêu cầu cấp thiết cho các doanh nghiệp Việt Nam, không chỉ trong ngành thực phẩm hay dệt may mà cả các ngành công nghiệp phụ trợ khác, về việc phải chủ động từ sớm nguồn nguyên liệu sạch, nếu không muốn đánh mất cơ hội trên sân chơi quốc tế. Việc phát triển chuỗi cung ứng nguyên liệu nội địa theo hướng xanh, sạch sẽ giúp doanh nghiệp không những tiết giảm chi phí, nâng cao lợi nhuận mà còn đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về môi trường mà thị trường quốc tế đang hướng đến.

Có thể nói, tự chủ nguồn nguyên liệu sạch chính là "chìa khóa" để doanh nghiệp Việt mở rộng cánh cửa bước vào các thị trường tiêu dùng xanh đầy tiềm năng. Dù hành trình này đòi hỏi sự đầu tư nghiêm túc, sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp và người nông dân, cũng như sự đồng hành về chính sách từ Nhà nước, nhưng đó là con đường tất yếu để hướng tới phát triển bền vững. Nếu không kịp thời nắm bắt, doanh nghiệp Việt có nguy cơ bị bỏ lại phía sau khi xu hướng tiêu dùng xanh ngày càng trở thành tiêu chuẩn bắt buộc trong thương mại toàn cầu.

Càng tự chủ sẽ càng “rộng cửa”

Thực tế từ những chia sẻ của các chuyên gia trong lĩnh vực chuyển đổi xanh cho thấy, để ngành dệt may Việt Nam có thể tự chủ được nguồn nguyên liệu sạch, vẫn còn rất nhiều việc phải làm. Điều này càng dễ thấy khi nhìn vào lĩnh vực sản xuất vải không dệt – một trong những nguyên liệu được đánh giá là thân thiện với môi trường và đầy tiềm năng. Mặc dù dư địa thị trường cho vải không dệt là rất lớn, nhưng hiện nay, phần lớn các doanh nghiệp trong nước vẫn chưa tận dụng được cơ hội này do thiếu đầu tư bài bản vào hệ thống nhà máy và công nghệ sản xuất vải không dệt.

Nhìn một cách tổng thể, ngành dệt may Việt Nam hiện vẫn gặp khó khăn trong việc tự chủ nguồn nguyên liệu, đặc biệt là nguyên liệu sạch. Nguyên nhân chính là do ngành công nghiệp phụ trợ trong nước phát triển chậm, chưa đáp ứng được nhu cầu về sợi, vải chất lượng cao theo tiêu chuẩn quốc tế. Muốn đạt được mục tiêu tự chủ về nguyên phụ liệu, bản thân ngành dệt may cần có một chiến lược dài hạn và sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Nhà nước, từ cơ chế, chính sách cho đến nguồn lực đầu tư, để từng bước tháo gỡ các nút thắt về nguyên liệu.

Nếu không nhanh chóng có giải pháp tự chủ nguồn nguyên liệu, ngành dệt may Việt Nam sẽ phải đối diện với nhiều thách thức khi các thị trường xuất khẩu lớn ngày càng siết chặt yêu cầu về kiểm soát nguồn gốc nguyên liệu theo tiêu chí "xanh hóa" và mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero 2050). Khi ấy, chính doanh nghiệp nội địa sẽ là đối tượng chịu tác động nặng nề nhất, bởi không đáp ứng được các yêu cầu khắt khe từ đối tác quốc tế, đồng nghĩa với việc đánh mất thị phần vào tay các đối thủ khác đã chuẩn bị sẵn sàng.

Thực tế hiện nay, đa số doanh nghiệp dệt may Việt Nam vẫn chủ yếu hoạt động theo phương thức gia công xuất khẩu, tức là chỉ thực hiện khâu may mặc theo đơn đặt hàng của đối tác nước ngoài. Phần lớn nguyên liệu, đặc biệt là vải, đều phải nhập khẩu theo yêu cầu từ khách hàng. Điều này khiến các doanh nghiệp không chỉ bị phụ thuộc vào nguồn cung ứng bên ngoài mà còn làm giảm giá trị gia tăng của sản phẩm, khi mà chi phí vải chiếm tới 70-80% giá thành, phần lợi nhuận thực nhận của doanh nghiệp là rất thấp.

Chính vì vậy, điều mà các doanh nghiệp dệt may Việt Nam cần làm lúc này là nâng cao năng lực sản xuất nguyên liệu vải, đặc biệt là những loại vải đáp ứng tiêu chuẩn xanh, sạch như vải không dệt. Đây chính là giải pháp để khơi thông điểm nghẽn lớn nhất trong chuỗi cung ứng của ngành. Về lâu dài, các doanh nghiệp cần xây dựng được một chuỗi cung ứng hoàn chỉnh, khép kín từ khâu sản xuất sợi, dệt, nhuộm cho đến may mặc, để vừa đáp ứng nhu cầu sản xuất trong nước, vừa phù hợp với xu hướng tiêu dùng xanh đang ngày càng lan rộng trên toàn cầu.

Tự chủ được nguyên liệu sạch cũng đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp Việt có thể chủ động phát triển những mẫu thiết kế phù hợp với thị trường quốc tế, đáp ứng các yêu cầu về xuất xứ hàng hóa trong các hiệp định thương mại tự do (FTA), đồng thời giảm sự lệ thuộc vào nguồn nhập khẩu vốn luôn biến động về giá cả. Khi tự chủ nguyên liệu, doanh nghiệp cũng sẽ dễ dàng tiếp cận các ưu đãi thuế quan từ FTA, từ đó tăng cường khả năng cạnh tranh với đối thủ.

Không dừng lại ở đó, việc chủ động nguyên liệu sạch còn tạo ra động lực để các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp phụ trợ mạnh dạn đầu tư, nghiên cứu và đổi mới công nghệ, nhằm tạo ra các sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, phục vụ tốt hơn cho nhu cầu của các ngành xuất khẩu.

Tóm lại, khi doanh nghiệp Việt Nam làm chủ được nguồn nguyên liệu sạch, con đường chinh phục thị trường tiêu dùng xanh toàn cầu sẽ rộng mở hơn bao giờ hết. Đây không chỉ là một giải pháp mang tính đối phó với xu thế mà là bước chuyển mình chiến lược để các doanh nghiệp bứt phá trong môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt. Ngược lại, nếu không kịp thích ứng và thay đổi, các doanh nghiệp sẽ đứng trước nguy cơ bị tụt lại phía sau khi toàn cầu đang dịch chuyển mạnh mẽ theo xu hướng phát triển bền vững, xanh và sạch.

Nếu Quý Doanh Nghiệp đang quan tâm tới các chứng nhận VietGAP, GlobalGAP hay USDA,… vui lòng liên hệ với KNA CERT theo số Hotline: 0968.038.122 hoặc Email: salesmanager@knacert.com để được hỗ trợ.