Vấn đề an toàn thông tin mạng tại Việt Nam & Giải pháp

Trong những năm gần đây, Việt Nam đã chứng kiến sự phát triển vượt bậc của công nghệ thông tin và truyền thông (ICT), đưa đất nước trở thành một trong những trung tâm công nghệ nổi bật tại Đông Nam Á. Tuy nhiên, song hành với sự phát triển này là sự gia tăng nhanh chóng của các nguy cơ an toàn thông tin mạng. Do đó, việc triển khai sớm các giải pháp thiết thực nhằm xây dựng một môi trường mạng an toàn là vô cùng cần thiết. Điều này không chỉ bảo vệ lợi ích của từng cá nhân mà còn góp phần xây dựng nền kinh tế số bền vững và phát triển.

Những vấn đề khó tồn tại trong an toàn thông tin mạng

Theo báo cáo của Cục An toàn thông tin, Bộ Thông tin và Truyền thông, trong năm 2023, Việt Nam đã ghi nhận và xử lý tổng cộng 13.900 cuộc tấn công mạng, tăng 9,5% so với năm 2022. Các hình thức tấn công phổ biến bao gồm lừa đảo trực tuyến (phishing), thay đổi giao diện (deface) và tấn công bằng mã độc (malware). Đặc biệt, có tới 554 website của các cơ quan, tổ chức chính phủ và giáo dục có tên miền .gov.vn, .edu.vn bị xâm nhập, chèn mã quảng cáo cờ bạc, cá độ. Hơn 83.000 máy tính, máy chủ bị mã độc mã hóa dữ liệu tống tiền tấn công, tăng 8,4% so với năm 2022. ​

Năm 2024, các cơ quan, doanh nghiệp tại Việt Nam tiếp tục đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng trên không gian mạng, đặc biệt là sự gia tăng đáng kể về số lượng và quy mô các vụ tấn công. Nhiều vụ việc nghiêm trọng đã xảy ra, nhắm vào các doanh nghiệp, tổ chức lớn như VNDirect, PVOil, Vietnam Post và các cơ sở y tế, giáo dục, cho thấy bất kỳ lĩnh vực nào cũng có thể là mục tiêu tấn công của tội phạm mạng. Tuy nhiên, trong 10 tháng đầu năm 2024, số lượng sự cố tấn công mạng đã giảm đáng kể, với tổng cộng 4.483 sự cố, giảm hơn 57% so với cùng kỳ năm 2023. Đặc biệt, số sự cố đã giảm liên tiếp trong Quý III và IV/2024, từ 349 sự cố trong tháng 8, xuống 250 sự cố vào tháng 9 và còn 204 sự cố trong tháng 10. ​

Mặc dù số lượng tấn công mạng giảm, tình hình an ninh mạng vẫn phức tạp. Dữ liệu từ Kaspersky cho thấy, trong quý III năm 2024, 18,7% người dùng Internet Việt Nam đã trở thành mục tiêu của các cuộc tấn công trực tuyến, xếp Việt Nam ở vị trí thứ 87 trong số các quốc gia dễ bị tấn công nhất. Các loại hình tấn công mạng phổ biến tại Việt Nam bao gồm tấn công từ chối dịch vụ (DDoS), mã độc tống tiền (ransomware), lừa đảo trực tuyến (phishing) và xâm nhập hệ thống để đánh cắp dữ liệu. Đặc biệt, ransomware là mối đe dọa hàng đầu, với hơn 30% các doanh nghiệp Việt Nam báo cáo đã từng bị tấn công trong năm qua. Ngoài ra, các cuộc tấn công vào hệ thống dữ liệu cá nhân cũng gia tăng đáng kể, đặc biệt là trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng và thương mại điện tử.

Trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (ML) đang dần trở thành nền tảng quan trọng trong cả lĩnh vực phòng thủ và tấn công mạng. Những công nghệ tiên tiến này không chỉ giúp nâng cao khả năng phát hiện mối đe dọa và phản ứng kịp thời mà còn đặt ra nhiều thách thức đáng lo ngại.

Với sự phát triển mạnh mẽ của thuật toán AI và ML, tội phạm mạng ngày càng tinh vi hơn khi tận dụng các công nghệ này để tự động hóa các cuộc tấn công, gia tăng tốc độ thực thi và triển khai những chiến dịch lừa đảo có tính thuyết phục cao. AI có thể bắt chước hành vi con người, thích ứng trong thời gian thực, khiến những cuộc tấn công do AI điều khiển trở nên khó phát hiện và nguy hiểm hơn bao giờ hết. Để đối phó với mối đe dọa này, các chuyên gia an ninh mạng không chỉ cần tận dụng AI và ML vào hệ thống phòng thủ mà còn phải liên tục cải tiến thuật toán, nâng cao khả năng phát hiện và ngăn chặn các hình thức tấn công do AI đối nghịch (Adversarial AI) gây ra.

Nhận thức rõ về những nguy cơ ngày càng phức tạp trên không gian mạng, Việt Nam đã có nhiều nỗ lực nhằm tăng cường an toàn thông tin. Một trong những dấu mốc quan trọng là việc ban hành Luật An ninh mạng năm 2018 và Nghị định 53/2022/NĐ-CP hướng dẫn thi hành luật này. Luật quy định rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân trong việc bảo vệ không gian mạng, đồng thời đề ra các biện pháp phòng ngừa, phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm. Trong khi đó, Nghị định 53/2022/NĐ-CP tập trung vào việc quản lý dữ liệu, kiểm soát thông tin trên môi trường số và cơ chế phối hợp giữa các cơ quan chức năng nhằm bảo đảm an toàn thông tin.

Bên cạnh các chính sách pháp lý, Bộ Thông tin và Truyền thông cũng tích cực triển khai nhiều chiến dịch nâng cao nhận thức về an toàn thông tin. Các chương trình như "Tháng hành động vì an toàn thông tin mạng", hội thảo chuyên đề về bảo mật dữ liệu và các khóa đào tạo dành cho doanh nghiệp, cơ quan nhà nước đã góp phần giúp cộng đồng hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của việc bảo vệ thông tin số. Ngoài ra, các giải pháp kỹ thuật hiện đại cũng được áp dụng, bao gồm hệ thống giám sát an ninh mạng quốc gia, công nghệ AI để phát hiện và ngăn chặn mối đe dọa sớm, cùng với mạng lưới ứng cứu sự cố trên toàn quốc nhằm xử lý kịp thời các cuộc tấn công mạng.

Mặc dù đã đạt được nhiều tiến bộ, nhưng Việt Nam vẫn còn đối mặt với không ít thách thức trong việc bảo đảm an toàn thông tin. Một trong những vấn đề đáng lo ngại nhất là sự thiếu hụt nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực này. Theo báo cáo của Bộ Thông tin và Truyền thông, Việt Nam cần khoảng 50.000 chuyên gia an toàn thông tin vào năm 2025, tuy nhiên, số lượng nhân sự được đào tạo bài bản vẫn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu thực tế. Hơn nữa, sự cạnh tranh gay gắt trong khu vực cũng khiến Việt Nam gặp khó khăn trong việc giữ chân nhân tài.

Không chỉ thiếu hụt nhân lực, mức độ đầu tư vào bảo mật của các doanh nghiệp trong nước cũng chưa thực sự tương xứng với nguy cơ tiềm ẩn. Đặc biệt, nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) chưa xem an toàn thông tin là một ưu tiên hàng đầu. Thống kê cho thấy chỉ khoảng 20% doanh nghiệp tại Việt Nam có bộ phận chuyên trách về an ninh mạng, trong khi phần lớn vẫn dựa vào những giải pháp bảo mật cơ bản, dễ bị tin tặc khai thác.

Bên cạnh đó, nhận thức của người dân về bảo vệ thông tin cá nhân trên không gian mạng vẫn còn hạn chế. Việc chia sẻ thông tin cá nhân một cách thiếu kiểm soát trên mạng xã hội, sử dụng mật khẩu yếu hoặc trùng lặp vẫn diễn ra phổ biến. Theo khảo sát của Cục An toàn thông tin, có đến 60% người dùng không thay đổi mật khẩu mặc định khi sử dụng thiết bị thông minh, điều này làm gia tăng nguy cơ bị tấn công mạng.

Giải pháp cấp thiết để đảm bảo an toàn thông tin mạng

Số lượng người dùng internet tại Việt Nam hiện nay đã đạt khoảng 80 triệu và dự kiến sẽ vượt mốc 100 triệu vào năm 2029. Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của các dịch vụ trực tuyến và xu hướng chuyển đổi số, vấn đề an toàn thông tin mạng đang trở thành thách thức lớn đối với Chính phủ, doanh nghiệp và toàn thể cộng đồng. Khi các hoạt động giao dịch, trao đổi dữ liệu ngày càng diễn ra phổ biến trên môi trường số, việc đảm bảo an toàn thông tin không chỉ là một nhu cầu cấp thiết mà còn là điều kiện tiên quyết để xây dựng một nền kinh tế số bền vững. Để đối phó với các mối đe dọa ngày càng tinh vi, Việt Nam cần triển khai một loạt giải pháp đồng bộ, từ nâng cao nhận thức, phát triển nhân lực đến hoàn thiện hệ thống pháp lý và tăng cường đầu tư công nghệ bảo mật.

Một trong những yếu tố quan trọng hàng đầu chính là nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của an toàn thông tin. Nhiều vụ việc mất cắp dữ liệu cá nhân hay tấn công lừa đảo xảy ra không chỉ do lỗ hổng công nghệ mà còn xuất phát từ sự chủ quan, thiếu hiểu biết của người dùng. Do đó, việc tuyên truyền, giáo dục về các mối đe dọa mạng cần được thực hiện rộng rãi trên các phương tiện truyền thông, mạng xã hội và hệ thống giáo dục. Các chiến dịch nâng cao nhận thức nên tập trung vào những vấn đề như cách nhận diện email lừa đảo, bảo mật tài khoản trực tuyến hay nguy cơ từ việc chia sẻ thông tin cá nhân. Đặc biệt, việc đưa nội dung giáo dục về an toàn thông tin vào chương trình học từ bậc phổ thông sẽ giúp hình thành thói quen bảo vệ dữ liệu số ngay từ sớm.

Bên cạnh đó, việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chuyên sâu trong lĩnh vực an toàn thông tin là điều kiện tiên quyết để đảm bảo khả năng ứng phó với các mối đe dọa mạng trong tương lai. Hiện nay, nguồn nhân lực chuyên môn về bảo mật tại Việt Nam còn khá hạn chế, trong khi nhu cầu của thị trường ngày càng tăng cao. Các trường đại học, học viện công nghệ cần đổi mới chương trình giảng dạy, cập nhật liên tục kiến thức về an ninh mạng, mã hóa dữ liệu, phòng chống tấn công mạng. Ngoài ra, cần đẩy mạnh các khóa đào tạo chuyên sâu dành cho đội ngũ IT trong doanh nghiệp, tổ chức, giúp họ nắm vững các xu hướng tấn công mới và các biện pháp bảo vệ hệ thống hiệu quả. Chính sách hỗ trợ học bổng, khen thưởng và tạo điều kiện để chuyên gia bảo mật tham gia vào các dự án công nghệ quốc gia cũng là một giải pháp quan trọng nhằm thu hút và giữ chân nhân tài trong lĩnh vực này.

Một giải pháp không thể thiếu để tăng cường an toàn thông tin mạng chính là hoàn thiện hệ thống pháp lý. Hiện nay, Luật An ninh mạng và các nghị định hướng dẫn đã tạo ra khung pháp lý nền tảng cho việc bảo vệ không gian mạng. Tuy nhiên, trước sự phát triển không ngừng của công nghệ và các phương thức tấn công mới, hệ thống pháp luật cần tiếp tục được cập nhật để đảm bảo tính hiệu quả. Các quy định liên quan đến bảo vệ dữ liệu cá nhân, quản lý thông tin trên môi trường số cần được hoàn thiện theo hướng tiệm cận với các tiêu chuẩn quốc tế như GDPR (Quy định bảo vệ dữ liệu chung của Liên minh Châu Âu). Đồng thời, cần có các cơ chế giám sát và chế tài đủ mạnh để xử lý nghiêm các hành vi xâm phạm an toàn thông tin, bảo vệ quyền lợi của người dùng trên không gian mạng.

Ngoài các giải pháp về nhận thức, nhân lực và pháp lý, đầu tư vào công nghệ bảo mật cũng đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo an toàn thông tin. Các doanh nghiệp và tổ chức cần ứng dụng những công nghệ tiên tiến như mã hóa dữ liệu, tường lửa, hệ thống phát hiện và ngăn chặn xâm nhập (IDS/IPS) để nâng cao khả năng bảo vệ hệ thống. Việc xây dựng hạ tầng mạng có tính dự phòng cao, đảm bảo khả năng chống chịu trước các cuộc tấn công mạng, đặc biệt là tấn công từ chối dịch vụ (DDoS), cũng là yếu tố quan trọng giúp giảm thiểu rủi ro. Đồng thời, việc định kỳ sao lưu dữ liệu và triển khai các biện pháp bảo vệ nghiêm ngặt đối với các giao dịch trực tuyến sẽ góp phần tăng cường tính bảo mật cho hệ thống thông tin quốc gia.

Không dừng lại ở phạm vi trong nước, Việt Nam cũng cần chủ động tham gia vào các diễn đàn an toàn thông tin mạng toàn cầu, hợp tác với các quốc gia và tổ chức quốc tế để chia sẻ thông tin về các mối đe dọa mạng và giải pháp phòng chống. Việc hợp tác quốc tế sẽ giúp nâng cao năng lực phòng thủ mạng, đồng thời tiếp cận được những công nghệ bảo mật tiên tiến, giúp Việt Nam đứng vững trước các cuộc tấn công mạng ngày càng tinh vi và có tổ chức.

Tóm lại, trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ, an toàn thông tin mạng không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan chức năng mà còn đòi hỏi sự chung tay từ doanh nghiệp và cộng đồng. Chỉ khi có sự kết hợp đồng bộ giữa nhận thức, nhân lực, pháp lý và công nghệ, Việt Nam mới có thể xây dựng một không gian mạng an toàn, đáng tin cậy, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của nền kinh tế số trong tương lai.

ISO 27001 – Hệ thống quản lý đảm bảo an toàn thông tin mạng

Trong bối cảnh an toàn thông tin mạng trở thành vấn đề cấp bách đối với cá nhân, doanh nghiệp và tổ chức tại Việt Nam, việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế là một bước đi quan trọng nhằm nâng cao năng lực bảo mật. Một trong những tiêu chuẩn được công nhận rộng rãi nhất chính là ISO/IEC 27001 – hệ thống quản lý an toàn thông tin (ISMS). Đây là tiêu chuẩn quốc tế về an ninh thông tin, cung cấp một khung quản lý giúp tổ chức xác định, đánh giá và kiểm soát các rủi ro liên quan đến an toàn thông tin một cách có hệ thống.

Việc triển khai tiêu chuẩn ISO 27001 không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao khả năng bảo vệ dữ liệu, giảm thiểu nguy cơ tấn công mạng mà còn đảm bảo tuân thủ các yêu cầu pháp lý như Luật An ninh mạng, Nghị định 53/2022/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân. Hơn nữa, trong bối cảnh Việt Nam đang tích cực thúc đẩy chuyển đổi số và hội nhập với thị trường quốc tế, việc áp dụng ISO 27001 còn giúp doanh nghiệp tăng cường uy tín, nâng cao năng lực cạnh tranh và tạo niềm tin cho khách hàng trong việc bảo vệ thông tin. Đây không chỉ là một công cụ quản lý rủi ro mà còn là yếu tố nền tảng giúp doanh nghiệp xây dựng một môi trường số an toàn, bền vững.

Quý Doanh Nghiệp đang muốn áp dụng tiêu chuẩn ISO 27001 hoặc đang quan tâm tới dịch vụ chứng nhận ISO 27001, vui lòng liên hệ với KNA CERT theo số Hotline: 0968.038.122 hoặc Email: salesmanager@knacert.com để biết thêm thông tin chi tiết.