Việt Nam đạt tiến bộ trong giảm thiểu lao động trẻ em

Từ năm 2018 đến 2023, số trẻ em tham gia lao động tại Việt Nam đã giảm đáng kể cả về tỷ lệ và quy mô. Theo báo cáo năm 2023 của Tổng cục Thống kê về tình trạng lao động trẻ em, số trẻ từ 5 đến 17 tuổi tham gia lao động đã giảm từ 1,75 triệu người vào năm 2018 xuống còn 731,6 nghìn người, tương đương mức giảm gần 2,5 lần. Kết quả này phản ánh những tiến bộ rõ rệt trong công tác phòng ngừa và giảm thiểu lao động trẻ em, đồng thời khẳng định nỗ lực của Việt Nam trong việc thực hiện các chính sách bảo vệ quyền trẻ em.

Thực trạng xóa bỏ lao động trẻ em ở Việt Nam

Xóa bỏ lao động trẻ em là một nhiệm vụ đầy thách thức, đòi hỏi sự tham gia tích cực của toàn hệ thống chính trị, các tổ chức và từng cá nhân. Sự phối hợp và cam kết mạnh mẽ từ tất cả các bên sẽ góp phần cải thiện và xóa bỏ tình trạng này, tạo điều kiện cho trẻ em phát triển toàn diện để "không ai bị bỏ lại phía sau".​

Trong những năm qua, Việt Nam đã nỗ lực triển khai nhiều giải pháp nhằm xóa bỏ lao động trẻ em và đã đạt được hiệu quả tích cực. Theo Tổng cục Thống kê, năm 2023, dân số trẻ em từ 5 đến 17 tuổi của Việt Nam là 20,6 triệu người, chiếm 20,6% tổng dân số toàn quốc. Số trẻ em tham gia lao động là 731.570, giảm gần 2,5 lần so với năm 2018. Đa phần trẻ em tham gia lao động cư trú ở khu vực nông thôn, chiếm 84,6%. ​

Số trẻ em tham gia lao động tập trung chủ yếu ở hai vùng: Trung du miền núi phía Bắc và Bắc Trung Bộ - Duyên hải miền Trung, chiếm 52,5%. Trong khi đó, số trẻ em tham gia lao động ở bốn vùng còn lại chỉ chiếm 47,5%. Về cơ cấu tuổi, trẻ em tham gia lao động trong độ tuổi từ 15 đến 17 chiếm tới 70,6%. ​

Tình trạng đi học của trẻ em tham gia lao động và trẻ em không tham gia lao động có sự khác biệt rõ rệt. Trẻ em tham gia lao động thường bị hạn chế cơ hội được đi học. Cụ thể, trẻ em tham gia lao động có tỷ lệ đang đi học là 44,9%, thấp hơn rất nhiều so với trẻ em không tham gia lao động, với tỷ lệ đi học chiếm 98,3%. Nguyên nhân không đi học của trẻ em tham gia lao động đứng đầu là do phải làm việc tạo thu nhập, chiếm 16,5%; tiếp đến là không có tiền đi học, chiếm 10,5%; giúp gia đình làm việc nhà chiếm 4,9% và giúp gia đình sản xuất kinh doanh chiếm 4,0%. ​

Về lao động trẻ em, tổng số lao động trẻ em là 269.604 người. Tỷ lệ lao động trẻ em ở độ tuổi từ 15 đến 17 chiếm 4,32%. Như vậy, ở nhóm tuổi càng lớn, tỷ lệ lao động trẻ em trên dân số trẻ em càng cao. Tỷ lệ lao động trẻ em ở trẻ em nam (chiếm 1,53%) cao hơn trẻ em nữ (1,06%).

Tỷ trọng lao động trẻ em đang đi học thấp, chỉ có 22,0%. Đây là tỷ trọng thấp nhất so với tỷ trọng này ở trẻ em tham gia lao động là 44,9% và ở trẻ em không tham gia lao động là 98,3%. ​

Cơ cấu lao động trẻ em theo khu vực kinh tế cho thấy, càng ở độ tuổi lớn hơn, trẻ càng có xu hướng chuyển dịch sang các công việc phi nông nghiệp cao hơn. Nhóm tuổi 5 đến 11 có gần 76% lao động trẻ em tham gia vào khu vực nông, lâm nghiệp, thủy sản; ở nhóm 12 đến 14 là 59,9%; nhóm tuổi từ 15 đến 17 giảm còn 26,5%. Ngược lại, tỷ trọng lao động làm các công việc phi nông nghiệp tăng theo nhóm tuổi, từ 24,3% ở nhóm tuổi 5 đến 11 tăng lên 73,5% ở nhóm tuổi 15 đến 17. ​

Cơ cấu lao động trẻ em theo công việc cho thấy, lao động trẻ em chủ yếu tham gia làm nghề giản đơn, chiếm 56,0%. Có ba nhóm nghề khác chiếm tỷ trọng khá cao là nhóm thợ vận hành máy móc thiết bị (14,0%); nhân viên dịch vụ và bán hàng (11,5%) và thợ thủ công (11,5%). Thời gian làm việc bình quân của mỗi lao động trẻ em là 37,5 giờ/tuần. Trong tổng số lao động trẻ em 269.604, có tới 94.253 trẻ em làm các công việc có thể gây nguy hại cho trẻ, chiếm 35,0% tổng số lao động trẻ em. ​

Tỷ lệ lao động trẻ em gặp phải ít nhất một vấn đề về sức khỏe khi làm việc là 12,1%, tương đương khoảng 32,6 nghìn trẻ em. Trong đó, tỷ lệ trẻ em nam gặp phải vấn đề về sức khỏe cao hơn so với trẻ em nữ (13,5% so với 9,9%). ​

Mức thu nhập bình quân tháng của lao động trẻ em là khoảng 3,0 triệu đồng/người/tháng. Số lượng lao động trẻ em không được trả thu nhập chiếm tỷ trọng khá cao (38,4%) vì đa số trẻ em không được trả thu nhập đang làm các công việc cùng các thành viên khác trong gia đình. ​

Nhà nước và xã hội cần làm gì để ngăn ngừa lao động trẻ em?

1. Trách nhiệm của Nhà nước

​Để tiếp tục tiến tới xóa bỏ hoàn toàn lao động trẻ em, Việt Nam cần duy trì và tăng cường các nỗ lực hiện có. Việc triển khai các chương trình hỗ trợ sinh kế cho các hộ gia đình khó khăn, đặc biệt ở khu vực nông thôn, sẽ giúp giảm áp lực kinh tế, từ đó hạn chế tình trạng trẻ em phải lao động sớm.

Đồng thời, việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của giáo dục và quyền trẻ em là yếu tố then chốt. Các chương trình giáo dục và đào tạo nghề phù hợp cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt cần được đẩy mạnh, nhằm đảm bảo các em có cơ hội phát triển toàn diện và hòa nhập vào xã hội một cách bền vững. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, tổ chức xã hội và cộng đồng sẽ là nền tảng vững chắc để Việt Nam đạt được mục tiêu xóa bỏ hoàn toàn lao động trẻ em trong tương lai gần.

2. Trách nhiệm của doanh nghiệp

​Việc ngăn ngừa và giảm thiểu lao động trẻ em là một nhiệm vụ cấp bách, đòi hỏi sự tham gia tích cực của toàn xã hội, đặc biệt là các doanh nghiệp. Tuân thủ chính sách không sử dụng lao động trẻ em và bảo vệ đặc biệt đối với lao động trẻ tuổi không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn là đạo đức kinh doanh, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của doanh nghiệp và xã hội.​

Các tiêu chuẩn trách nhiệm xã hội quốc tế như BSCI, Sedex-SMETA, WRAP, RBA, SA8000,... đều nhấn mạnh việc cấm sử dụng lao động trẻ em và yêu cầu doanh nghiệp thiết lập hệ thống quản lý hiệu quả để đảm bảo tuân thủ. Việc áp dụng các tiêu chuẩn này không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ quy định pháp luật mà còn mở ra cơ hội tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu, đáp ứng yêu cầu của các đối tác và khách hàng quốc tế.

Nếu doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc áp dụng các tiêu chuẩn trách nhiệm xã hội và tuân thủ quy định về lao động trẻ em, KNA CERT luôn sẵn sàng hỗ trợ doanh nghiệp mọi lúc, mọi nơi. Bằng cách hợp tác với các tổ chức chuyên nghiệp như KNA CERT, doanh nghiệp có thể nhận được sự hỗ trợ cần thiết để triển khai hiệu quả các tiêu chuẩn trách nhiệm xã hội, góp phần xây dựng môi trường làm việc an toàn, công bằng và không có lao động trẻ em.

KNA CERT cung cấp dịch vụ đào tạo và hỗ trợ xác minh việc thực thi trách nhiệm xã hội, giúp doanh nghiệp đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế như BSCI, Sedex-SMETA, WRAP, RBA và SA8000,... Quý Doanh Nghiệp vui lòng liên hệ với KNA CERT theo số Hotline: 0968.038.122 hoặc Email: salesmanager@knacert.com để biết thêm thông tin chi tiết.