Vai trò của ISO 27001 trong đối phó với các nguy cơ an ninh mạng 

Không gian mạng, động lực thiết yếu cho sự phát triển kinh tế - xã hội trong kỷ nguyên số, đang trở thành một mặt trận tiềm ẩn vô vàn rủi ro. Các nguy cơ mất an toàn thông tin không ngừng gia tăng cả về số lượng lẫn mức độ phức tạp, đặt ra thách thức khổng lồ, đòi hỏi người dùng cá nhân, các tổ chức và doanh nghiệp phải có sự đầu tư toàn diện cả về nhân lực, công nghệ và quy trình. Trong bối cảnh đó, việc tìm hiểu và áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế về an toàn thông tin như ISO 27001 không còn là một lựa chọn, mà đã trở thành một yêu cầu cấp thiết để tồn tại và phát triển bền vững. 

Bức tranh toàn cảnh về nguy cơ an ninh mạng hiện nay: từ tinh vi đến phổ biến 

Thực tế cho thấy, các mối đe dọa an ninh mạng ngày càng đa dạng và khó lường. Theo Hiệp hội An ninh mạng quốc gia (NCA), hai nguy cơ chính mà người dùng và tổ chức thường xuyên phải đối mặt là lừa đảo trực tuyến biến thể (Phishing) và mã độc giám sát, đánh cắp thông tin (Spyware). 

Ông Vũ Ngọc Sơn, Trưởng ban Công nghệ và hợp tác quốc tế của NCA, nhận định rằng các hình thức lừa đảo trực tuyến liên tục biến đổi, kết hợp cả những thủ đoạn vô cùng tinh vi lẫn những chiêu trò tưởng chừng đơn giản nhưng lại đánh trúng tâm lý người dùng. "Tin tặc tiếp tục khai thác sức mạnh của công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) hay Deepfake để tấn công người dùng một cách khó lường hơn. Deepfake có thể tạo ra các đoạn video hoặc giọng nói giả mạo với độ chính xác đáng kinh ngạc, nhằm dàn dựng các chiến dịch lừa đảo xã hội quy mô lớn. AI cũng có thể được sử dụng để tự động hóa việc tạo ra mã độc nhanh hơn, dễ dàng hơn, và thậm chí qua mặt các hệ thống kiểm duyệt hoặc phần mềm diệt virus truyền thống" ông Sơn chia sẻ. 

Điều đáng báo động, theo ông Sơn, là "đối tượng lừa đảo khai thác triệt để yếu tố tâm lý, sự thiếu hụt kỹ năng số và đôi khi là lòng tham của con người. Nên chừng nào người dùng chưa nâng cao nhận thức, chưa trang bị đủ kỹ năng cảnh giác với những lời mời gọi hấp dẫn, phi thực tế trên không gian mạng thì vấn nạn lừa đảo trực tuyến vẫn sẽ còn tiếp diễn." 

Bên cạnh đó, mã độc giám sát và đánh cắp thông tin cũng là một mối hiểm họa thường trực. Chuyên gia Vũ Ngọc Sơn phân tích: "Hiện nay, người dùng có thói quen cài đặt rất nhiều phần mềm, ứng dụng trên các thiết bị thông minh như điện thoại, laptop. Lợi dụng điều này, không ít phần mềm độc hại, có gắn mã độc được tin tặc trà trộn vào các kho ứng dụng, thậm chí cả những kho ứng dụng chính thống. Nếu người dùng bất cẩn tải về, thiết bị của họ có nguy cơ bị kiểm soát từ xa, bị theo dõi mọi hoạt động và đánh cắp các thông tin nhạy cảm như tài khoản ngân hàng, mật khẩu, dữ liệu cá nhân." 

Không dừng lại ở đó, báo cáo về an ninh mạng mới được Công ty An ninh mạng Viettel công bố cũng chỉ ra rằng các thiết bị IoT (Internet of Things - Internet vạn vật kết nối) và nền tảng Blockchain (chuỗi khối) đang trở thành những mục tiêu hấp dẫn mới của giới tội phạm mạng. Đặc biệt, các thiết bị IoT với cấu hình bảo mật kém và các nền tảng giao dịch tiền mã hóa là những điểm yếu dễ bị khai thác. 

Sự bùng nổ của mô hình Ransomware-as-a-Service (RaaS) – mã độc tống tiền dưới dạng dịch vụ – càng làm tình hình thêm phức tạp. RaaS tạo điều kiện cho bất kỳ ai, ngay cả những kẻ không có chuyên môn kỹ thuật cao, cũng có thể dễ dàng mua và triển khai các cuộc tấn công mạng quy mô lớn. Một xu hướng đáng lo ngại khác là sự gia tăng của các cuộc tấn công không dùng file (Fileless Malware). Loại mã độc này hoạt động trực tiếp trên bộ nhớ RAM và khai thác các công cụ quản trị hệ thống hợp pháp như PowerShell, khiến chúng trở nên vô hình trước nhiều phần mềm bảo mật truyền thống. 

Những con số thống kê càng tô đậm thêm bức tranh u ám: tại Việt Nam, tổng thiệt hại do lừa đảo trực tuyến gây ra trong năm 2024 ước tính khoảng 18.900 tỷ đồng. Thiệt hại do tấn công mạng, mà chủ yếu là tấn công mã hóa dữ liệu tống tiền (ransomware), cũng lên đến khoảng 11 triệu USD. Đây là những tổn thất khổng lồ, không chỉ về mặt tài chính mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín và hoạt động của các tổ chức, doanh nghiệp. 

ISO 27001: Kim chỉ nam xây dựng hệ thống quản lý an toàn thông tin toàn diện 

Trước vô vàn thách thức nêu trên, việc xây dựng một chiến lược an ninh mạng bài bản, có hệ thống là điều tối quan trọng. Và Tiêu chuẩn Quốc tế ISO 27001 về Hệ thống Quản lý An toàn Thông tin (ISMS - Information Security Management System) chính là kim chỉ nam, là bộ khung vững chắc giúp các tổ chức, doanh nghiệp định hình và triển khai chiến lược đó một cách hiệu quả. 

ISO 27001 không chỉ đơn thuần là một danh sách các biện pháp kỹ thuật, mà nó cung cấp một cách tiếp cận toàn diện, dựa trên quản lý rủi ro, để thiết lập, triển khai, vận hành, giám sát, xem xét, duy trì và cải tiến liên tục một ISMS. Việc áp dụng ISO 27001 giúp tổ chức: 

• Nhận diện và đánh giá rủi ro một cách có hệ thống: Thay vì phản ứng bị động khi sự cố xảy ra, ISO 27001 yêu cầu các tổ chức chủ động xác định các tài sản thông tin quan trọng, các mối đe dọa tiềm ẩn (như Phishing, Spyware, tấn công vào IoT, Blockchain, RaaS, Fileless Malware đã nêu) và các lỗ hổng bảo mật. Từ đó, tổ chức có thể đánh giá mức độ rủi ro và ưu tiên các biện pháp xử lý phù hợp. 

• Triển khai các biện pháp kiểm soát an ninh phù hợp: Phụ lục A của ISO 27001 cung cấp một danh mục toàn diện gồm 114 biện pháp kiểm soát thuộc 14 lĩnh vực khác nhau, từ chính sách an toàn thông tin, tổ chức an toàn thông tin, an toàn nguồn nhân lực, quản lý tài sản, kiểm soát truy cập, mã hóa, an ninh vật lý và môi trường, an ninh vận hành, an ninh truyền thông, đến phát triển và bảo trì hệ thống, quan hệ với nhà cung cấp, quản lý sự cố an toàn thông tin, các khía cạnh an toàn thông tin của quản lý kinh doanh liên tục và tuân thủ. Tổ chức sẽ lựa chọn và triển khai các biện pháp kiểm soát này dựa trên kết quả đánh giá rủi ro của mình. 

• Xây dựng văn hóa an toàn thông tin trong toàn tổ chức: ISO 27001 nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao nhận thức và đào tạo cho toàn bộ nhân viên về các chính sách, quy trình và trách nhiệm liên quan đến an toàn thông tin. Điều này giúp mỗi cá nhân trở thành một mắt xích vững chắc trong hệ thống phòng thủ chung. 

• Đảm bảo tính liên tục trong kinh doanh: Bằng cách xác định và giảm thiểu các rủi ro, cũng như lập kế hoạch ứng phó sự cố và khôi phục sau thảm họa, ISO 27001 giúp tổ chức duy trì hoạt động ổn định ngay cả khi đối mặt với các cuộc tấn công hoặc sự cố an ninh mạng. 

• Tăng cường uy tín và niềm tin: Việc đạt được chứng nhận ISO 27001 là một minh chứng rõ ràng cho cam kết của tổ chức đối với việc bảo vệ thông tin của khách hàng, đối tác và các bên liên quan. Điều này giúp nâng cao uy tín, tạo lợi thế cạnh tranh và mở ra nhiều cơ hội hợp tác mới. 

• Tuân thủ các yêu cầu pháp lý và quy định: ISO 27001 giúp các tổ chức đáp ứng các yêu cầu ngày càng khắt khe của pháp luật về bảo vệ dữ liệu cá nhân và an toàn thông tin. 

Hành động cụ thể: Từ tổ chức đến cá nhân 

Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số được xác định là khâu đột phá cho sự phát triển. Do đó, việc bảo đảm an toàn, an ninh hệ thống thông tin và dữ liệu trở thành nhiệm vụ hàng đầu, mang tính sống còn. Mỗi cá nhân, mỗi tổ chức cần phải tự mình trở thành những "chiến binh số", chủ động bảo vệ mình và góp phần xây dựng một không gian mạng an toàn hơn. 

Hiệp hội An ninh mạng quốc gia (NCA) đã liên tục khuyến cáo các cơ quan, doanh nghiệp và người dân chủ động nâng cao năng lực bảo mật, ứng dụng các giải pháp công nghệ tiên tiến và tuân thủ chặt chẽ các quy định pháp lý về bảo vệ thông tin. Đặc biệt, người dùng cá nhân cần được trang bị đầy đủ kỹ năng số, bởi theo số liệu năm 2024, cứ 220 người dùng thì có 1 người là nạn nhân của lừa đảo trực tuyến – một con số đáng báo động. 

1. Đối với các tổ chức, doanh nghiệp

Xây dựng và duy trì hệ thống an ninh mạng mạnh mẽ theo chuẩn ISO 27001: 

• Chính sách và Quy trình: Thiết lập các chính sách an toàn thông tin rõ ràng, các quy trình quản lý truy cập, quản lý mật khẩu, sao lưu dữ liệu, ứng phó sự cố...  

• Cập nhật và vá lỗi: Đảm bảo cập nhật phần mềm, hệ điều hành và các ứng dụng một cách định kỳ. ISO 27001 yêu cầu quản lý các lỗ hổng kỹ thuật (A.12.6.1). 

• Giải pháp bảo mật cơ bản và nâng cao: Trang bị các giải pháp an ninh mạng thiết yếu như tường lửa (firewall), phần mềm diệt virus tiên tiến, hệ thống sao lưu dữ liệu dự phòng. Nếu có điều kiện, cần bổ sung các giải pháp an ninh mạng nâng cao như Hệ thống giám sát an ninh mạng tập trung (SOC - Security Operations Center) và Giải pháp phát hiện và phản hồi tại điểm cuối (EDR - Endpoint Detection and Response). Việc lựa chọn và triển khai các giải pháp này cần dựa trên đánh giá rủi ro, một yêu cầu cốt lõi của ISO 27001. 

• Hợp tác phát triển công nghệ: Việc các start-up công nghệ như Công ty cổ phần An ninh mạng SCS (SafeGate) hợp tác với Viện Nghiên cứu và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI4LIFE) thuộc Đại học Bách khoa Hà Nội để phát triển hệ thống ứng dụng AI phát hiện tên miền, website lừa đảo, độc hại theo thời gian thực là một ví dụ điển hình. Hệ thống an ninh mạng của SafeGate hiện đang xử lý khoảng 5 triệu lượt truy vấn an toàn mỗi ngày, tích hợp AI để tự động phát hiện, phân loại và đưa ra cảnh báo trực tuyến. Những công nghệ này là công cụ hỗ trợ đắc lực cho việc thực thi các biện pháp kiểm soát. 

Đào tạo và nâng cao nhận thức nhân viên: 

• Tổ chức các buổi đào tạo định kỳ, tối thiểu 1-2 lần mỗi năm, cho toàn bộ nhân viên có sử dụng hệ thống công nghệ thông tin. Nội dung đào tạo cần bao quát các mối đe dọa về tấn công mạng, các hình thức lừa đảo phổ biến, chính sách an toàn thông tin của công ty và cách xử lý khi phát hiện sự cố. Điều này hoàn toàn phù hợp với yêu cầu của ISO 27001 về đào tạo nhận thức an toàn thông tin (điều khoản A.7.2.2). 

• Tổ chức các buổi diễn tập an ninh mạng thực chiến để nhân viên làm quen với các tình huống tấn công giả lập, từ đó nâng cao kỹ năng phản ứng và tuân thủ quy trình. Đây là một phần của việc kiểm tra và đánh giá hiệu quả của ISMS. 

Quản lý nhà cung cấp và bên thứ ba: 

ISO 27001 cũng chú trọng đến việc quản lý rủi ro từ các nhà cung cấp dịch vụ và đối tác (điều khoản A.15). Doanh nghiệp cần đảm bảo các đối tác của mình cũng tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn thông tin tương xứng. 

2. Đối với người dùng cá nhân

• Trang bị và cập nhật thường xuyên các phần mềm diệt virus, phần mềm an ninh cho máy tính cá nhân và điện thoại di động. 

• Sử dụng mật khẩu mạnh, phức tạp (kết hợp ký tự viết hoa, chữ thường, số và ký tự đặc biệt) và khác nhau cho từng tài khoản. 

• Kích hoạt xác thực đa yếu tố (MFA) cho tất cả các tài khoản quan trọng như ngân hàng trực tuyến, email, tài khoản mạng xã hội. 

• Tuyệt đối không nhấp vào các liên kết lạ, tệp đính kèm đáng ngờ, đặc biệt là trong email hoặc tin nhắn không rõ nguồn gốc. 

• Kiểm tra kỹ lưỡng nguồn gốc của các ứng dụng trước khi tải về và cài đặt. Ưu tiên tải ứng dụng từ các cửa hàng chính thức như App Store (cho iOS), Google Play (cho Android) hoặc website chính thức của nhà cung cấp sản phẩm. 

• Hạn chế tối đa việc sử dụng mạng Wi-Fi công cộng không được bảo vệ để thực hiện các giao dịch quan trọng như chuyển tiền, đăng nhập tài khoản nhạy cảm. 

• Thường xuyên cập nhật thông tin, tìm hiểu về các hình thức lừa đảo phổ biến mới thông qua các cảnh báo từ cơ quan chức năng và các tổ chức uy tín. 

---------------------------------------------------------------------------------------------------- 

An toàn thông tin không phải là trách nhiệm của riêng bộ phận IT, mà là của toàn thể tổ chức, từ lãnh đạo cấp cao đến từng nhân viên. Bằng việc áp dụng ISO 27001, các tổ chức, doanh nghiệp không chỉ bảo vệ được tài sản thông tin quý giá của mình mà còn góp phần xây dựng một không gian mạng Việt Nam an toàn, tin cậy, thúc đẩy sự phát triển của kinh tế số và xã hội số. Hãy hành động ngay hôm nay để không bị bỏ lại phía sau trong cuộc chiến không ngừng nghỉ chống lại tội phạm mạng. 

Quý Doanh Nghiệp vui lòng liên hệ với KNA CERT theo số Hotline: 0968.038.122 hoặc Email: salesmanager@knacert.com để được hướng dẫn triển khai tiêu chuẩn ISO 27001 hoặc tham khảo khóa học ISO 27001.