Báo cáo phát thải khí nhà kính - Doanh nghiệp cần lộ trình dài hơi

Ngày 13/08/2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 13/2024/QĐ-TTg về Danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính (cập nhật). Theo danh mục này, có 2.166 doanh nghiệp phải nộp báo cáo phát thải khí nhà kính vào tháng 03/2025 và xây dựng Kế hoạch giảm phát thải. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều doanh nghiệp đang đối mặt với không ít khó khăn trong việc triển khai kiểm kê và lập Kế hoạch giảm phát thải khí nhà kính một cách hiệu quả.

Theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và Nghị định số 06/2022/NĐ-CP ban hành ngày 07/01/2022, Bộ Tài nguyên và Môi trường chịu trách nhiệm phối hợp với các cơ quan và địa phương xây dựng danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính cần kiểm kê. Danh mục này được trình Thủ tướng Chính phủ ban hành và sẽ được cập nhật hai năm một lần. Việc cập nhật này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về giảm phát thải khí nhà kính, mà còn là cơ sở để xác định mục tiêu giảm phát thải của các cơ sở trong giai đoạn 2026 - 2030. Đây là bước đi quan trọng để Việt Nam thực hiện Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) và hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Quyết định số 13/2024/QĐ-TTg không chỉ hỗ trợ thực thi các cam kết quốc gia mà còn góp phần đáp ứng yêu cầu của Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu. Theo đó, Việt Nam hướng đến kiểm soát ít nhất 85% các nguồn phát thải chính, phù hợp với điều kiện và năng lực quốc gia. Đồng thời, Việt Nam cũng tích cực tham gia Cam kết giảm phát thải khí mê-tan toàn cầu, đặt mục tiêu giảm 30% phát thải khí mê-tan vào năm 2030 so với mức phát thải năm 2020.

Bên cạnh đó, trong Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC), Việt Nam cam kết giảm 9% lượng phát thải khí nhà kính bằng nguồn lực trong nước và có thể đạt mức giảm 27% nếu nhận được hỗ trợ quốc tế. Những cam kết này thể hiện quyết tâm của Việt Nam trong việc chung tay cùng cộng đồng quốc tế ứng phó với biến đổi khí hậu và xây dựng một nền kinh tế phát triển bền vững.

Tại Hội thảo "NetZero - Môi trường và Năng lượng hướng tới Thành phố Không Phát Thải 2050," PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách Tài nguyên và Môi trường thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường, đã nhấn mạnh rằng những cam kết mạnh mẽ từ Chính phủ đặt ra thách thức lớn cho Việt Nam. Là một trong những quốc gia phát thải lớn hàng đầu trong số các nước đang phát triển, Việt Nam đang nỗ lực không ngừng để đạt mục tiêu giảm phát thải ròng về 0 vào năm 2050. Trong thời gian qua, các chính sách của Chính phủ, ngành và địa phương đều tập trung định hướng vào mục tiêu này.

Theo quyết định cập nhật (Quyết định 13/2024/QĐ-TTg), có 2.166 doanh nghiệp phải thực hiện báo cáo phát thải khí nhà kính vào tháng 03/2025 và xây dựng Kế hoạch giảm phát thải khí nhà kính. Song song với đó, Việt Nam đã đưa ra lộ trình hình thành thị trường tín chỉ carbon thử nghiệm từ năm 2025, tiến tới thị trường tuân thủ vào năm 2029 – thời điểm các doanh nghiệp bắt đầu trao đổi hạn ngạch phát thải. Đây là bước đi chiến lược nhằm thúc đẩy các doanh nghiệp giảm phát thải và góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững.

Hiện tại, dù yêu cầu kiểm kê khí nhà kính đã được đặt ra cho hơn 2.166 doanh nghiệp, chỉ có khoảng 10% trong số đó sẵn sàng thực hiện. Những doanh nghiệp đi đầu trong quá trình này thuộc các lĩnh vực thép, xi măng, và nhiệt điện – các ngành phát thải lớn nhất mà Bộ Tài nguyên và Môi trường đang đôn đốc để hoàn thành báo cáo đúng hạn vào tháng 03/2025. TS Nguyễn Đình Thọ nhận định, giai đoạn từ năm 2025 trở đi sẽ là thử thách lớn với Việt Nam, đòi hỏi sự rà soát thường xuyên và cập nhật Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) để duy trì tiến độ.

Theo TS Nguyễn Đình Thọ, lĩnh vực phát thải lớn nhất của Việt Nam hiện nay là hệ thống lương thực thực phẩm, chiếm 33% tổng lượng phát thải. Các hoạt động canh tác lúa và chăn nuôi gia súc là nguyên nhân chính gây ra tình trạng này. Để đạt các mục tiêu NetZero, Việt Nam cần tập trung mạnh mẽ vào việc cải thiện và giảm phát thải từ những lĩnh vực trọng yếu.

Trong bối cảnh là một quốc gia nông nghiệp, Việt Nam đã triển khai nhiều dự án hấp thụ carbon, nhưng các dự án này không được đánh giá cao bằng các giải pháp ứng dụng công nghệ để giảm phát thải. Theo quy định hiện hành, doanh nghiệp chỉ được sử dụng tối đa 10% tín chỉ hấp thụ để bù trừ lượng phát thải, điều này đặt ra yêu cầu buộc các doanh nghiệp phải chuyển đổi công nghệ và sử dụng năng lượng sạch. TS Nguyễn Đình Thọ nhấn mạnh, giảm phát thải hiệu quả đòi hỏi sự đổi mới mạnh mẽ trong công nghệ và tối ưu hóa nguồn năng lượng bền vững.

Theo các chuyên gia, kiểm kê khí nhà kính có thể được hiểu là quá trình đo lường "dấu chân carbon" của doanh nghiệp, từ đó cung cấp các số liệu chính xác và phù hợp để xây dựng những giải pháp giảm phát thải hiệu quả. Việc thực hiện kiểm kê khí nhà kính không chỉ giúp doanh nghiệp xác định được mức độ phát thải mà còn mang lại giá trị chiến lược, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập quốc tế và xu hướng chuyển đổi sang nền kinh tế xanh. Tuy nhiên, do đây là nghĩa vụ mới được quy định, nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam còn lúng túng trong việc triển khai, đối mặt với những khó khăn và cần làm rõ nhiều điểm quan trọng.

TS. Nguyễn Phương Nam, chuyên gia tư vấn của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu, nhận định rằng Việt Nam đã tiến hành kiểm kê phát thải khí nhà kính ở cấp quốc gia trong hơn 20 năm qua, và năng lực kiểm kê ở cấp độ quốc gia của Việt Nam được đánh giá khá tốt so với các nước đang phát triển. Tuy vậy, ở cấp độ doanh nghiệp, kiểm kê khí nhà kính vẫn còn là một vấn đề tương đối mới. Ngoại trừ một số doanh nghiệp tiên phong đã bắt đầu thực hiện, phần lớn các doanh nghiệp Việt Nam vẫn đang đối mặt với những thách thức lớn trong quá trình triển khai.

Đồng tình với nhận định trên, ông Nguyễn Tiến Hải, Giám đốc Kỹ thuật - Công nghệ mới của Công ty Cổ phần Tư vấn Năng lượng và Môi trường, cho biết việc thiếu năng lực kỹ thuật là một trong những thách thức hàng đầu. Kiểm kê khí nhà kính đòi hỏi doanh nghiệp phải nắm vững kiến thức chuyên sâu về các loại khí nhà kính, các nguồn phát thải, phạm vi phát thải, cũng như các phương pháp tính toán, đo lường và thu thập dữ liệu. Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng có đủ nguồn lực và khả năng để đáp ứng yêu cầu này.

Một khó khăn lớn khác là việc xác định đúng các nguồn phát thải, phân loại và tính toán chúng, đặc biệt đối với các nguồn phát thải phức tạp như xử lý nước thải, chất thải hay các quá trình công nghiệp. Đây là một thách thức đáng kể, đòi hỏi doanh nghiệp phải được hướng dẫn cụ thể thông qua các khóa đào tạo chuyên sâu và hỗ trợ kỹ thuật chi tiết. Thực tế, việc xây dựng chiến lược giảm phát thải khí nhà kính không phải là một nhiệm vụ đơn giản, mà đòi hỏi sự đầu tư dài hạn và cam kết mạnh mẽ từ cả lãnh đạo lẫn đội ngũ nhân viên.

Dù đối mặt với nhiều thách thức, kiểm kê khí nhà kính vẫn là bước đi quan trọng giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về tác động của mình đến môi trường, từ đó đưa ra các giải pháp bền vững, vừa đáp ứng các yêu cầu pháp lý, vừa nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường Quốc tế.

Nếu Quý Doanh Nghiệp đang gặp khó khăn trong quá trình thực hiện Báo cáo phát thải khí nhà kính và xây dựng Kế hoạch giảm phát thải, vui lòng liên hệ với KNA CERT theo số Hotline: 0968.038.122 hoặc Email: salesmanager@knacert.com để được hỗ trợ.