Hấp thụ khí nhà kính từ lâm nghiệp là giải pháp xanh cho tương lai

Biến đổi khí hậu đang trở thành một trong những thách thức lớn nhất đối với nhân loại, với nguyên nhân chính đến từ sự gia tăng khí nhà kính trong khí quyển. Trong bối cảnh đó, lâm nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc hấp thụ khí nhà kính, đặc biệt là CO₂ – tác nhân chính gây hiệu ứng nhà kính. Việc bảo vệ và phát triển rừng không chỉ giúp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu mà còn mang lại nhiều lợi ích về môi trường, kinh tế và xã hội. Vậy quá trình hấp thụ khí nhà kính từ lâm nghiệp diễn ra như thế nào và làm sao để nâng cao hiệu quả của quá trình này? Hãy cùng KNA CERT tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Quá trình hấp thụ khí nhà kính từ lâm nghiệp diễn ra như thế nào?

Quá trình hấp thụ khí nhà kính từ lâm nghiệp diễn ra thông qua ba cơ chế chính: quang hợp, tích trữ carbon trong sinh khối và hấp thụ carbon vào đất. Đây là những quá trình tự nhiên giúp rừng trở thành một trong những bể chứa carbon quan trọng nhất trên hành tinh, đóng vai trò cốt lõi trong việc giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.

1. Quang hợp 

Quang hợp là cơ chế hấp thụ CO₂ quan trọng nhất của rừng. Trong quá trình này, cây xanh sử dụng năng lượng từ ánh sáng mặt trời để chuyển hóa CO₂ từ khí quyển và nước từ đất thành oxy (O₂) và hợp chất hữu cơ như glucose (C₆H₁₂O₆), cung cấp năng lượng cho sự phát triển của cây. Phương trình quang hợp được biểu diễn như sau:

6CO2 + 6H2O + ánh sáng → C6H12O6 + 6O2 

Quang hợp giúp giảm lượng CO₂ trong không khí, đồng thời tạo ra oxy, góp phần duy trì sự sống trên Trái Đất. Tuy nhiên, khả năng hấp thụ CO₂ của từng loại rừng là khác nhau. Những khu rừng nguyên sinh giàu sinh khối và rừng cây lâu năm có hiệu suất quang hợp cao hơn, hấp thụ CO₂ nhiều hơn so với rừng trồng hoặc rừng suy thoái.

2. Tích trữ carbon trong sinh khối

Carbon sau khi được hấp thụ sẽ được lưu trữ trong sinh khối của cây và hệ sinh thái rừng. Cụ thể, lượng lớn carbon được giữ lại trong thân cây, cành, lá và rễ, giúp rừng trở thành một kho chứa carbon quan trọng. Những khu rừng nguyên sinh và rừng cây gỗ lớn có thể lưu trữ lượng carbon đáng kể trong hàng chục đến hàng trăm năm, làm chậm quá trình quay trở lại khí quyển của CO₂. Khi cây phát triển, lượng carbon trong sinh khối tiếp tục tăng lên. Tuy nhiên, nếu rừng bị chặt phá hoặc cháy rừng xảy ra, lượng CO₂ tích trữ sẽ bị giải phóng trở lại khí quyển, gây ra tác động tiêu cực đối với môi trường.

3. Hấp thụ carbon vào đất

Carbon không chỉ được lưu trữ trong cây mà còn hấp thụ vào đất thông qua sự phân hủy của lá cây, rễ cây và thảm thực vật. Khi cây rụng lá hoặc rễ cây chết đi, các chất hữu cơ này sẽ bị phân hủy bởi vi sinh vật, tạo thành lớp mùn hữu cơ giàu carbon. Một phần carbon này sẽ tồn tại trong đất hàng trăm năm, giúp tăng độ phì nhiêu của đất và thúc đẩy quá trình phát triển của hệ thực vật rừng. Các loại rừng khác nhau sẽ có mức độ lưu trữ carbon trong đất khác nhau. Ví dụ, rừng tự nhiên thường xanh giàu có thể lưu trữ trung bình 143,33 tấn CO₂/ha, trong khi rừng trồng chỉ hấp thụ khoảng 27,29 tấn CO₂/ha. Điều này cho thấy rằng không chỉ diện tích rừng mà chất lượng rừng cũng quyết định khả năng hấp thụ khí nhà kính.

Vai trò hấp thụ khí nhà kính từ lâm nghiệp ở Việt Nam

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, ngành lâm nghiệp không chỉ giữ vai trò bảo vệ hệ sinh thái mà còn là một trong những giải pháp quan trọng giúp hấp thụ khí nhà kính, góp phần đạt mục tiêu phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050.

Tại Hội thảo “Phát huy giá trị nguồn lợi từ rừng gắn với mục tiêu Net-Zero và phát triển bền vững”, TS. Hà Công Tuấn – Chủ tịch Hội Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, nguyên Thứ trưởng thường trực Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn – nhấn mạnh rằng việc tận dụng tối đa giá trị của rừng không chỉ là trách nhiệm của ngành lâm nghiệp mà còn là nhiệm vụ của toàn xã hội.

Theo Quy hoạch Lâm nghiệp Quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, tổng diện tích rừng và đất lâm nghiệp của Việt Nam đạt 15,85 triệu ha. Nhờ các chương trình bảo vệ và phát triển rừng, từ năm 2017 đến 2023, diện tích rừng tại Việt Nam không ngừng tăng lên, từ 14,41 triệu ha (tỷ lệ che phủ 41,45%) lên 14,82 triệu ha (42,50%). Bên cạnh đó, trung bình mỗi năm, Việt Nam trồng mới hơn 105.000 ha rừng và phục hồi gần 25.000 ha rừng tự nhiên, giúp tăng cường khả năng hấp thụ khí nhà kính.

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, từ năm 2011 đến 2018, Việt Nam đã giảm phát thải khí nhà kính trung bình 18,3 triệu tấn mỗi năm nhờ vào việc ngăn chặn mất rừng và suy thoái rừng. Đồng thời, các khu rừng hiện có cũng gia tăng khả năng hấp thụ lên đến 38,5 triệu tấn CO₂ mỗi năm, nâng tổng lượng hấp thụ từ rừng lên mức 56,8 triệu tấn khí nhà kính/năm.

Hệ thống tín chỉ carbon cũng là một trong những tiềm năng lớn của ngành lâm nghiệp. Theo ước tính, mỗi năm, ngành này có thể tạo ra khoảng 17 triệu tín chỉ CO₂, tương đương với 17 triệu tấn khí nhà kính được hấp thụ.

Mặc dù diện tích rừng không thể tăng lên đáng kể trong thời gian tới, nhưng chất lượng rừng có thể được cải thiện để tối ưu khả năng hấp thụ carbon. Đáng chú ý, mật độ CO₂ được lưu trữ trong rừng rất khác nhau tùy vào loại rừng:

• Rừng tự nhiên thường xanh giàu: Lưu trữ trung bình 143,33 tấn CO₂/ha
• Rừng thường xanh trung bình: 69,94 tấn CO₂/ha
• Rừng thường xanh nghèo: 31,95 tấn CO₂/ha
• Rừng trồng: 27,29 tấn CO₂/ha

Điều này cho thấy, không chỉ diện tích rừng mà chất lượng và hệ sinh thái của rừng cũng quyết định khả năng hấp thụ khí nhà kính.

Những lợi ích của lâm nghiệp trong giảm phát thải khí nhà kính

Bên cạnh vai trò quan trọng trong hấp thụ CO₂, lâm nghiệp còn mang lại nhiều lợi ích thiết thực trong việc giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ môi trường. Trước hết, rừng giúp giảm hiệu ứng nhà kính bằng cách hạn chế lượng khí CO₂ trong khí quyển, từ đó làm giảm nhiệt độ toàn cầu. Bằng việc hấp thụ và lưu trữ carbon trong sinh khối cây và đất rừng, lâm nghiệp góp phần duy trì sự cân bằng carbon và hạn chế tác động của biến đổi khí hậu.

Ngoài ra, rừng còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ đa dạng sinh học, cung cấp môi trường sống cho hàng triệu loài động thực vật. Một hệ sinh thái rừng bền vững không chỉ giúp duy trì sự cân bằng của tự nhiên mà còn hỗ trợ quá trình thụ phấn, bảo vệ các nguồn gen quý hiếm và đảm bảo sự phát triển ổn định của chuỗi thức ăn.

Không chỉ vậy, lâm nghiệp còn góp phần cải thiện chất lượng không khí thông qua việc hấp thụ bụi mịn, khí độc hại và cung cấp nguồn oxy dồi dào. Nhờ vào khả năng lọc sạch các chất ô nhiễm trong không khí, rừng giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh về đường hô hấp, mang lại môi trường sống trong lành cho con người.

Ngoài các lợi ích môi trường, lâm nghiệp còn đóng góp lớn vào phát triển kinh tế và tạo sinh kế cho hàng triệu người trên thế giới. Ngành lâm nghiệp bền vững không chỉ cung cấp gỗ, dược liệu và các sản phẩm từ rừng mà còn mở ra nhiều cơ hội việc làm cho người dân địa phương, đặc biệt là ở các khu vực miền núi, nơi mà các cơ hội kinh tế khác còn hạn chế. Khi các chính sách bảo vệ rừng được thực thi hiệu quả, người dân có thể tham gia vào các chương trình quản lý rừng cộng đồng, hưởng lợi từ dịch vụ môi trường rừng và thị trường tín chỉ carbon.

Giải pháp nâng cao hiệu quả hấp thụ khí nhà kính từ lâm nghiệp

1. Bảo vệ và phát triển rừng

Để tối ưu hóa khả năng hấp thụ khí nhà kính từ lâm nghiệp, cần tập trung vào việc bảo vệ và phát triển rừng. Điều này bao gồm ngăn chặn nạn phá rừng, tăng cường thực thi luật pháp về bảo vệ rừng và triển khai các chương trình trồng rừng mới, phục hồi rừng suy thoái. Đặc biệt, quá trình trồng rừng cần ưu tiên các loài cây có khả năng hấp thụ CO₂ cao, sinh trưởng nhanh và phù hợp với điều kiện khí hậu, đồng thời phải đảm bảo cân bằng giữa rừng tự nhiên và rừng trồng để duy trì hệ sinh thái bền vững.

2. Ứng dụng công nghệ lâm nghiệp bền vững

Việc áp dụng công nghệ hiện đại vào lâm nghiệp giúp nâng cao hiệu quả hấp thụ carbon. Các phương pháp trồng rừng thông minh, như mô hình nông – lâm kết hợp, sẽ giúp tối ưu hóa sử dụng tài nguyên đất và nước, đồng thời gia tăng khả năng hấp thụ CO₂ của rừng. Ngoài ra, công nghệ giám sát rừng bằng vệ tinh, trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (big data) có thể hỗ trợ theo dõi tình trạng rừng theo thời gian thực, phát hiện sớm nguy cơ mất rừng, suy thoái rừng và tối ưu hóa các biện pháp quản lý rừng bền vững.

3. Chính sách hỗ trợ từ chính phủ và tổ chức quốc tế

Chính phủ và các tổ chức quốc tế cần có các chính sách hỗ trợ mạnh mẽ hơn để khuyến khích phát triển lâm nghiệp bền vững. Các chương trình tài chính xanh, cơ chế chi trả dịch vụ môi trường rừng (PES) và phát triển thị trường tín chỉ carbon sẽ giúp tạo động lực kinh tế cho việc bảo vệ và mở rộng diện tích rừng. Đồng thời, việc hợp tác với các tổ chức quốc tế sẽ giúp Việt Nam tiếp cận các nguồn vốn, công nghệ tiên tiến và các mô hình quản lý rừng hiệu quả từ các quốc gia phát triển.

4. Nâng cao nhận thức cộng đồng

Bên cạnh các chính sách và công nghệ, việc tăng cường nhận thức cộng đồng về vai trò quan trọng của rừng trong hấp thụ khí nhà kính là yếu tố then chốt. Các chương trình tuyên truyền, giáo dục về môi trường cần được đẩy mạnh để khuyến khích người dân tham gia bảo vệ rừng, trồng cây và giảm thiểu các hoạt động gây ảnh hưởng tiêu cực đến hệ sinh thái rừng. Khi cộng đồng nhận thức rõ ràng về lợi ích của rừng đối với biến đổi khí hậu, họ sẽ có ý thức hơn trong việc bảo vệ và phát triển rừng, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả hấp thụ khí nhà kính và giúp Việt Nam đạt được mục tiêu Net-Zero vào năm 2050.

Hy vọng sau khi đọc bài viết quý đọc giả đã hiểu được quá trình hấp thụ khí nhà kính từ lâm nghiệp cũng như những biện pháp nâng cao hiệu quả quá trình đó? Nếu có thắc mắc gì về nội dung trên, hãy liên hệ ngay với KNA CERT để được hỗ trợ. 

• Trụ sở chính: Tầng 11, Tòa nhà Ladeco Building, 266 Đội Cấn, Ba Đình, Hà Nội
• Chi nhánh: Tầng 7, Tòa nhà Thủy Lợi 4, 205A Nguyễn Xí, Phường 26, Quận Bình Thạnh, TPHCM
• Facebook: https://www.facebook.com/KNACertification
• Hotline: 0968.038.122
• Email: salesmanager@knacert.com