Phần lớn doanh nghiệp chưa hiểu đầy đủ về CBAM

Đến thời điểm hiện tại, phần lớn các doanh nghiệp vẫn chưa hiểu đầy đủ hoặc chính xác về Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM), dẫn đến việc phản ứng và chuẩn bị áp dụng chưa đạt hiệu quả mong muốn.

Thông tin về Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM)

CBAM là cơ chế do Liên minh Châu Âu (EU) ban hành nhằm kiểm soát lượng phát thải khí nhà kính của một số loại hàng hóa nhất định khi nhập khẩu vào EU. Từ ngày 01/10/2023, CBAM bước đầu được áp dụng đối với 6 nhóm mặt hàng gồm: xi măng, điện, phân bón, sắt thép, nhôm và hydrogen.

Từ ngày 01/01/2026, CBAM sẽ chính thức đi vào vận hành, áp dụng thuế carbon đối với các loại hàng hóa thuộc diện điều chỉnh khi xuất khẩu vào EU, dựa trên mức phát thải khí nhà kính trong quá trình sản xuất. Tuy nhiên, đến nay, phần lớn doanh nghiệp vẫn chưa hiểu đầy đủ hoặc chính xác về Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM), dẫn đến việc phản ứng và chuẩn bị áp dụng chưa hiệu quả.

Thông tin này được các diễn giả chia sẻ tại tọa đàm “Ứng phó hiệu quả với cơ chế CBAM: Vai trò của cơ quan đầu mối trong hỗ trợ doanh nghiệp” do Tạp chí Công Thương tổ chức ngày 16/09/2024.

Ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách Thương mại Đa biên (Bộ Công Thương), cho biết ngay từ khi CBAM được đề xuất và dựa trên các báo cáo của cơ quan ngoại giao, Thương vụ Việt Nam tại EU đã sớm báo cáo Chính phủ về vấn đề này. Chính phủ sau đó đã giao Bộ Công Thương phối hợp với các bộ, ngành liên quan để nghiên cứu, đánh giá tác động của CBAM đối với hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam, bao gồm cả trao đổi thương mại giữa Việt Nam và các nước thành viên EU.

Theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công Thương đã triển khai nghiên cứu, đánh giá và tham khảo các báo cáo uy tín từ các tổ chức của Liên hợp quốc, từ đó xây dựng báo cáo tổng quan gửi Chính phủ, nêu rõ tác động của CBAM đến hoạt động thương mại của Việt Nam, đặc biệt là đối với 6 ngành chịu ảnh hưởng trực tiếp từ CBAM.

Qua thời gian theo dõi và đánh giá, Bộ Công Thương đã đưa ra các nhận định về tình hình triển khai và mức độ ứng phó của doanh nghiệp. Báo cáo này cũng được lấy ý kiến đầy đủ từ các bộ, ngành liên quan và trình Chính phủ. Dựa trên báo cáo của Bộ Công Thương, Chính phủ đã thống nhất với các đề xuất và chính thức giao Bộ Công Thương chủ trì triển khai các hoạt động liên quan đến CBAM.

Nhận thức của doanh nghiệp về CBAM

Theo bà Nguyễn Hồng Loan, chuyên gia Dự án Hỗ trợ kỹ thuật về đánh giá tác động của CBAM, khảo sát cho thấy nhận thức của doanh nghiệp về Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) vẫn chưa được cải thiện đáng kể, kể từ khi cơ chế này ở giai đoạn chưa áp dụng đến hiện nay trong giai đoạn chuyển tiếp. Dù một số doanh nghiệp chịu tác động trực tiếp đã có sự chuẩn bị nghiêm túc, phần lớn vẫn chưa hiểu đúng và đầy đủ về CBAM, dẫn đến các bước chuẩn bị chưa thực sự hiệu quả.

Bà Loan cho biết, nhiều doanh nghiệp nhầm lẫn rằng chỉ những hàng hóa xuất khẩu vượt ngưỡng phát thải do châu Âu quy định mới chịu tác động của CBAM. Tuy nhiên, thực tế cơ chế này bao trùm toàn bộ phát thải trong quy trình sản xuất sản phẩm. Bên cạnh đó, không ít doanh nghiệp phản ứng thái quá, lo ngại rằng CBAM sẽ áp mức giá carbon ngang với giá carbon tại châu Âu, hoặc ngay cả những doanh nghiệp ngành gạo – không thuộc diện áp dụng CBAM – cũng bày tỏ sự lo lắng sớm.

Với các cơ chế mới như CBAM, bà Loan cho rằng doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn trong việc tiếp cận thông tin và chuẩn bị ứng phó. Chẳng hạn, nếu không thực hiện báo cáo phát thải khí nhà kính cho sản phẩm, doanh nghiệp sẽ không thể xuất khẩu sang EU. Tuy nhiên, việc tự tìm hiểu và thiếu hướng dẫn từ các cơ quan đầu mối chính thức có thể khiến doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn.

Các tiêu chuẩn như ISO 14064, ISO 14067 hay các hướng dẫn của Bộ Công Thương liên quan đến kiểm kê khí nhà kính đều có những yêu cầu riêng. Nếu không được hướng dẫn rõ ràng, doanh nghiệp có thể tiêu tốn nhiều thời gian, công sức nhưng lại không đạt được yêu cầu CBAM đặt ra, dẫn đến lãng phí nguồn lực. Một số doanh nghiệp thậm chí vội vã mua tín chỉ carbon mà không theo sát các hướng dẫn của châu Âu, vốn vẫn chưa hoàn thiện và công nhận cơ chế giá carbon và bù trừ tín chỉ. Điều này không chỉ gây tổn thất tài chính mà còn làm ảnh hưởng đến hiệu quả chuẩn bị tổng thể.

Khả năng đáp ứng CBAM của doanh nghiệp Việt Nam

Chia sẻ về khả năng đáp ứng của doanh nghiệp Việt Nam trong việc giảm phát thải và tuân thủ CBAM, ông Hoàng Văn Tâm, đại diện Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững (Bộ Công Thương), nhấn mạnh rằng đây là một vấn đề còn mới tại Việt Nam. Việc ban hành các quy định đến cấp cơ sở, yêu cầu doanh nghiệp thực hiện kiểm kê và kiểm đếm phát thải khí nhà kính một cách có hệ thống, khoa học, là một bước tiến quan trọng nhưng cũng đầy thách thức.

Theo quy định, các doanh nghiệp có mức phát thải lớn nằm trong danh sách của Thủ tướng Chính phủ sẽ phải nộp báo cáo phát thải đầu tiên trước ngày 31/3/2025, trong đó có các doanh nghiệp ngành thép. Tuy thời gian hiện tại, chưa thể xác định chính xác khả năng tuân thủ của doanh nghiệp. Ông Tâm cho biết nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), đã tiếp cận với các yêu cầu này từ rất sớm, thể hiện sự chủ động trong việc thích nghi với các quy định Quốc tế.

Giải pháp ứng phó với CBAM: Quan điểm từ Chuyên gia & Cơ quan quản lý

Để đối phó với CBAM, ông Đinh Quốc Thái - Tổng Thư ký Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA) cho rằng các doanh nghiệp cần chủ động tìm hiểu thông tin liên quan đến cơ chế này, đồng thời tìm kiếm sự hỗ trợ từ các cơ quan quản lý nhà nước. Ông đề xuất phối hợp với các cơ quan chức năng và các tổ chức tư vấn để tổ chức các hội thảo, hội nghị chuyên đề về CBAM. Bên cạnh đó, cần khuyến khích doanh nghiệp tổ chức các chương trình đào tạo dành cho cán bộ quản lý chủ chốt liên quan đến hoạt động xuất khẩu. Đặc biệt, việc tiết kiệm năng lượng, tối ưu hóa sản xuất và áp dụng các giải pháp vận hành theo hướng xanh là yếu tố quan trọng trong chiến lược ứng phó.

Ông Thái cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cơ quan quản lý nhà nước, đặc biệt là Bộ Công Thương, nhanh chóng trình Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển ngành thép Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2050, gắn liền với chiến lược tăng trưởng xanh và bền vững. Đồng thời, các doanh nghiệp cần được hỗ trợ ban đầu về mặt tư vấn, ứng dụng công nghệ kỹ thuật hiện đại và tiếp cận nguồn vốn ưu đãi từ các quỹ tín dụng xanh. Đặc biệt, cần tăng cường sự phối hợp giữa các ngành công nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước nhằm xây dựng chuỗi cung ứng sản xuất kinh doanh thép xanh, đáp ứng yêu cầu thị trường quốc tế.

Theo ông Ngô Chung Khanh, CBAM có khả năng sẽ mở rộng phạm vi điều chỉnh đối với nhiều mặt hàng khác thuộc hệ thống ITS của EU. Ông lưu ý rằng các doanh nghiệp không nên chủ quan, kể cả trong những ngành chưa nằm trong phạm vi điều chỉnh của CBAM, và cần chuẩn bị sẵn sàng để thay đổi mô hình sản xuất theo hướng xanh. Bộ Công Thương cùng các bộ, ngành liên quan sẽ triển khai các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi nhanh chóng và hiệu quả, phù hợp với định hướng phát triển bền vững mà Chính phủ đã đề ra.

Ông Khanh cho biết, Bộ Công Thương đang nghiên cứu xây dựng một cổng thông tin điện tử về CBAM bằng tiếng Việt, lấy cảm hứng từ cổng thông tin CBAM của EU. Cổng thông tin này sẽ cung cấp các hướng dẫn chi tiết, giải thích cụ thể và hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận thông tin một cách dễ dàng. Đây được coi là một kênh thông tin chính thức, chính thống, giúp doanh nghiệp hiểu rõ và tuân thủ các quy định liên quan.

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương cần xây dựng các bộ tài liệu cẩm nang hướng dẫn chính thức, được xác minh đầy đủ trước khi trao đổi với EU nhằm đảm bảo cách hiểu và áp dụng đúng các quy định. Đây sẽ là nguồn tài liệu quan trọng hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi và thích nghi với CBAM. Đồng thời, Bộ Công Thương cũng triển khai các giải pháp liên quan đến việc phối hợp với các bộ, ngành trong việc xây dựng các biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp. Đặc biệt, cần làm việc với Ngân hàng Nhà nước để tìm kiếm các giải pháp tín dụng phù hợp, giúp doanh nghiệp tận dụng tốt cơ hội và vượt qua thách thức mà CBAM đặt ra.

KNA CERT cung cấp dịch vụ Hướng dẫn Khai báo–Tính toán–Lập báo cáo CBAM, Quý Doanh Nghiệp vui lòng liên hệ Hotline: 0968.038.122 hoặc Email: salesmanager@knacert.com để được hỗ trợ.