Xuất khẩu vào EU: Nắm bắt cơ hội xanh & Vượt qua rào cản

Chuyển đổi xanh mở ra nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp xuất khẩu. Bởi vậy mà các doanh nghiệp cần cấp bách tìm hiểu và đáp ứng các chính sách xanh của EU.

Phải thích nghi với các tiêu chuẩn xanh

Liên minh châu Âu (EU) hiện là thị trường xuất khẩu lớn thứ ba của Việt Nam, đóng vai trò quan trọng trong thương mại quốc tế của đất nước. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu từ Việt Nam sang EU đạt 51,66 tỷ USD, tăng 18,5% so với năm trước. Đặc biệt, Việt Nam luôn duy trì mức thặng dư thương mại cao với EU, khẳng định vị thế của mình trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, để tiếp tục tận dụng lợi thế này, các doanh nghiệp Việt Nam phải đáp ứng những tiêu chuẩn ngày càng khắt khe, đặc biệt là các yêu cầu xanh theo Thỏa thuận Xanh của Ủy ban Liên minh châu Âu.

Các tiêu chuẩn xanh không chỉ là một rào cản mà còn tạo động lực để doanh nghiệp đổi mới, nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng thị trường theo hướng bền vững. Chính phủ Việt Nam cũng đã chủ động triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ, trong đó có Công điện số 17/CĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, nhằm thúc đẩy doanh nghiệp thích ứng với xu hướng xanh. Không chỉ để đáp ứng yêu cầu của EU, chiến lược này còn là bước đi cần thiết để nền kinh tế Việt Nam chuyển đổi theo hướng phát triển bền vững, thực hiện cam kết quốc tế tại COP26 về giảm phát thải khí nhà kính.

Xu hướng tiêu chuẩn xanh không chỉ là yêu cầu từ một thị trường đơn lẻ mà đang trở thành tiêu chuẩn toàn cầu. Việc đáp ứng các quy định này giúp Việt Nam khẳng định vị thế trong chuỗi cung ứng bền vững và hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế thế giới. Chẳng hạn, ngành da giày đặt mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu 10% trong năm 2025, đạt kim ngạch khoảng 29 tỷ USD, trong đó EU dự kiến tiếp tục chiếm 70% tổng kim ngạch xuất khẩu. Điều này cho thấy EU vẫn là thị trường chiến lược, đồng thời đặt ra yêu cầu cấp bách đối với các doanh nghiệp trong ngành phải thích ứng với những tiêu chuẩn mới.

Theo bà Phan Thị Thanh Xuân – Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam (Lefaso), ngành da giày có nhiều cơ hội để mở rộng thị phần tại EU, nhưng đây cũng là thị trường có yêu cầu tuân thủ rất cao. Bà nhận định rằng các doanh nghiệp Việt Nam đang bước vào "đường cao tốc" của thương mại quốc tế, nơi mà trách nhiệm và tính tuân thủ đóng vai trò quan trọng. Các quy định về lao động, môi trường, quy tắc xuất xứ và tính minh bạch trong chuỗi cung ứng đang ngày càng chặt chẽ, buộc doanh nghiệp phải nâng cao năng lực để đáp ứng. Thách thức lớn nhất của ngành da giày hiện nay là đảm bảo tính bền vững trong sản xuất, cùng với việc tuân thủ các yêu cầu về trách nhiệm xã hội như BSCI, WRAP, Sedex-SMETA,....

Không chỉ ngành da giày, nhiều ngành hàng khác cũng đang đối mặt với những thách thức tương tự từ chính sách xanh của EU. Các tiêu chuẩn mới tác động trực tiếp đến hoạt động kinh doanh theo ba góc độ chính: tăng tiêu chuẩn xanh đối với hàng hóa xuất khẩu, nâng cao trách nhiệm tài chính đối với sản phẩm có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường trong sản xuất, và yêu cầu minh bạch về nguồn gốc sản phẩm cũng như tác động môi trường trong toàn bộ vòng đời sản phẩm.

Mỗi nhóm ngành hàng lại chịu sự tác động khác nhau từ các chính sách của EU. Chẳng hạn, Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) áp dụng đối với các ngành công nghiệp phát thải cao, trong khi Kế hoạch Hành động Kinh tế Tuần hoàn (CEAP) ảnh hưởng đến lĩnh vực điện tử, công nghệ thông tin, bao bì, nhựa, dệt may và da giày. Đối với ngành nông sản, ngoài các quy định về kiểm dịch thực phẩm (SPS) và rào cản kỹ thuật thương mại (TBT), các sản phẩm còn phải tuân thủ Quy định Không phá rừng (EUDR) dự kiến có hiệu lực vào năm 2025. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết cho doanh nghiệp trong ngành phải điều chỉnh quy trình sản xuất, đảm bảo tính bền vững và minh bạch trong chuỗi cung ứng.

Theo Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ (Bộ Công Thương), những doanh nghiệp không đáp ứng các tiêu chuẩn và quy định của EU sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận thị trường này. Điều đó đòi hỏi các doanh nghiệp phải đầu tư mạnh vào cải tiến công nghệ sản xuất, xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc, và thay đổi phương thức quản lý. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi này có thể khiến chi phí sản xuất tăng lên, ảnh hưởng đến giá thành sản phẩm và khả năng cạnh tranh.

Mặc dù đối mặt với nhiều thách thức, việc đáp ứng các tiêu chuẩn xanh không chỉ giúp doanh nghiệp mở rộng thị trường mà còn góp phần nâng cao hình ảnh thương hiệu và phát triển bền vững trong dài hạn. Đây chính là cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam khẳng định vị thế của mình trên bản đồ thương mại toàn cầu.

Gỡ nút thắt cho doanh nghiệp trong chuyển đổi xanh

Theo ông Nguyễn Phương Nam, chuyên gia đánh giá quốc tế của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu, quá trình chuyển đổi xanh không còn là lựa chọn mà đã trở thành điều kiện bắt buộc để doanh nghiệp duy trì năng lực cạnh tranh. Tuy nhiên, để sản xuất hàng hóa đáp ứng các tiêu chuẩn xanh, đảm bảo truy xuất nguồn gốc theo yêu cầu của EU là một thách thức không nhỏ, đặc biệt đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME). Việc đạt được chứng nhận xanh từ EU không hề dễ dàng, nhưng không có nghĩa là không thể thực hiện nếu doanh nghiệp chủ động bắt tay vào thay đổi ngay từ bây giờ, đồng thời nhận được sự hỗ trợ kịp thời từ các bộ, ngành và tổ chức liên quan.

Một trong những khó khăn lớn nhất mà doanh nghiệp phải đối mặt là khả năng tiếp cận thông tin về hệ thống quy định và chính sách xanh ngày càng phức tạp, liên tục được cập nhật. Để chứng minh sản phẩm đạt tiêu chuẩn xanh theo yêu cầu của EU, doanh nghiệp không chỉ cần hiểu rõ các thông số kỹ thuật mà còn phải đầu tư dài hạn vào cải tiến sản xuất. Lộ trình này có thể kéo dài từ 3 đến 7 năm, đòi hỏi doanh nghiệp kiên trì và có chiến lược cụ thể để đáp ứng yêu cầu.

Chia sẻ thêm về vấn đề này, đại diện Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam (Lefaso) cho biết, dù thời điểm thực thi các chính sách xanh đang đến gần và được các thị trường xuất khẩu triển khai quyết liệt, nhưng doanh nghiệp vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận và nắm bắt đầy đủ thông tin. Mặc dù có thể tiếp cận các chủ trương và quy định chung, nhưng để hiểu rõ nội hàm của các điều khoản, xác định lộ trình thực hiện và chuẩn bị các bước thích ứng vẫn là một bài toán nan giải. Nguyên nhân chủ yếu là do thông tin còn rời rạc, thiếu sự thống nhất và hệ thống hóa, khiến doanh nghiệp khó tiếp cận một cách toàn diện.

Trước thực tế đó, bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Lefaso, kiến nghị các bộ, ngành và địa phương cần xây dựng kế hoạch hướng dẫn cụ thể, thống nhất để hỗ trợ các hiệp hội ngành nghề trong việc cập nhật thông tin, đào tạo doanh nghiệp, cũng như xây dựng chiến lược phù hợp với xu hướng mới. Bên cạnh đó, cần có các đánh giá thực tiễn và triển khai các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp để tận dụng hiệu quả các Hiệp định Thương mại Tự do (FTA), đặc biệt là FTA giữa Việt Nam và EU. Việc này không chỉ giúp doanh nghiệp duy trì thị phần mà còn tăng khả năng tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Ngoài ra, yêu cầu kỹ thuật từ thị trường ngày càng khắt khe, đồng nghĩa với việc chi phí tuân thủ của doanh nghiệp cũng tăng cao. Chính vì vậy, đại diện Lefaso đề xuất rằng các cơ quan quản lý cần tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, tinh gọn bộ máy quản lý chuyên ngành, giúp doanh nghiệp giảm thiểu thời gian và chi phí thực hiện các quy định. Điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp có thể tập trung hơn vào đổi mới sản xuất, từng bước nâng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh thương mại toàn cầu ngày càng chú trọng đến tính bền vững.

Nếu Quý Doanh Nghiệp đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận các chính sách xanh và áp dụng các tiêu chuẩn xanh hay các tiêu chuẩn trách nhiệm xã hội, vui lòng liên hệ với KNA CERT theo số Hotline: 0968.038.122 hoặc Email: salesmanager@knacert.com để được hỗ trợ.